ΚΛΗΡΩΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2024 [ update 28/1/24]*

Τσέρνομπιλ

Ένα χρονικό του μέλλοντος

Σβετλάνα Αλεξίεβιτς

Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015

Εισαγωγή στην ελληνική έκδοση: Θανάσης Τριαρίδης

Μετάφραση: Ορέστης Γεωργιάδης

     Την 26η Απριλίου του 1986 µια σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού µπλοκ στον πυρηνικό σταθµό του Τσέρνοµπιλ. Το ατύχηµα αυτό χαρακτηρίστηκε η µεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ού αιώνα. Η Λευκορωσίδα συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας 2015), δέκα χρόνια µετά το «ατύχηµα», περιπλανήθηκε στην απαγορευµένη ζώνη –όχι χωρίς τίµηµα και για τη δική της υγεία–, µίλησε µε δεκάδες ανθρώπους, έψαξε αρχεία εφηµερίδων, ληξιαρχείων, νοσοκοµείων, αναζήτησε στην άλλοτε σοβιετική επικράτεια τα νήµατα των απωλειών. Εκατό από αυτές τις µαρτυρίες αποτέλεσαν το παρόν βιβλίο: µιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, µαθητές, πυροσβέστες, επιστήµονες, µελλοθάνατοι και συγγενείς µελλοθανάτων, µητέρες που γέννησαν παραµορφωµένα παιδιά, µαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο µα σε µονάδες λευχαιµικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευµένη ζώνη, γονιοί που θάψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυµούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί αν την αποκαλύψουν δε θα βρουν σύντροφο στη ζωή τους. «Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το µέλλον» γράφει η Αλεξίεβιτς στη µοναδική δική της µαρτυρία µέσα στο πολυφωνικό βιβλίο.

     Πρόκειται για το µεγάλο, όσο και σπαρακτικό αριστούργηµα της Αλεξίεβιτς, ένα από τα σηµαντικότερα βιβλία του 20ού αιώνα, που, µετά την Άννα Φρανκ και τον Πρίµο Λέβι, επανακαθόρισε την έννοια της λογοτεχνίας της µαρτυρίας. Ένα ολόπικρο βιβλίο απερίγραπτου ζόφου, που σελίδα τη σελίδα γίνεται ένα ευαγγέλιο απεγνωσµένης και παράφορης αγάπης.

     Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στην Ουκρανία και µεγάλωσε στη Λευκορωσία, όπου έκανε και σπουδές δηµοσιογραφίας. Εργάστηκε ως δηµοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήµατα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιµαντέρ. Το κύριο έργο της, όµως, είναι τα βιβλία µαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραµµατολογικό είδος της λεγόµενης τεκµηριωτικής πεζογραφίας.

     Το πρώτο της βιβλίο, Ο πόλεµος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας (1985, υπό έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη), περιέχει µαρτυρίες γυναικών που πολέµησαν στον Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε «αντεθνικό και εξευτελιστικό», γνώρισε όµως τεράστια επιτυχία και είχε την υποστήριξη του Γκορµπατσόφ. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της Τελευταίοι µάρτυρες, στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναµνήσεις από τον Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο.  Το 1989 η Αλεξίεβιτς

αποκάλυψε µε το βιβλίο της Οι µολυβένιοι στρατιώτες τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή «άγνωστο» πόλεµο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευµένη για πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους, όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες µάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως. Το 1993 εκδόθηκε το Μαγεµένοι από τον θάνατο. Ρωσία, 1989: η αυτοκτονία ως πολιτικό φαινόµενο, µε θέµα τις αυτοκτονίες που σηµειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ µετά την πτώση του κοµµουνισµού, ενώ το 1996 πρωτοκυκλοφόρησε το Τσέρνοµπιλ.

Το 2013 κυκλοφόρησε στα γαλλικά το Τέλος του κόκκινου ανθρώπου ή η εποχή της αποµάγευσης (υπό έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη), το οποίο απέσπασε την ίδια χρονιά το βραβείο Medicis. Τα βιβλία της έχουν µεταφραστεί σε 23 γλώσσες ήδη, έχουν διασκευαστεί επανειληµµένα για το θέατρο, τον κινηµατογράφο ή την τηλεόραση. Τον Οκτώβριο του 2015 τιµήθηκε µε το Νόµπελ Λογοτεχνίας, ενώ είχε ήδη αποσπάσει πλήθος άλλων διεθνών διακρίσεων, µεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάµβου, το Βραβείο Λειψίας «για την αµοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998», το γαλλικό βραβείο «Μάρτυρας του Κόσµου – 1999», το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερµανίας. Τον τελευταίο καιρό ζει στο Παρίσι.

«Τα βιβλία της στηρίζονται στο ζωντανό υλικό των µαρτυριών απλών ανθρώπων, δικαιώνοντας τη γνωστή φράση του διάσηµου Εβραίου συγγραφέα Εlie Wiesel ότι ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας της µαρτυρίας, ή αλλιώς της φωνής των ανώνυµων που υπήρξαν τα θύµατα ιστορικών γεγονότων που υπονόµευσαν στο έπακρο τις αξίες του πολιτισµού µας: ολοκαύτωµα, γκουλάγκ, πολεµικές επιχειρήσεις εναντίον αµάχων, οικολογικές καταστροφές». 

                                                                     Φραγκίσκη Αµπατζοπούλου