ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Δημήτρης Κανελλόπουλος

 

  O Δημήτρης Κανελλόπουλος στη Νεμούτα Hλείας, από την οποία εκπατρίστηκε το 1958 ακολουθώντας την οικογένειά του στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Μπάμπες Μπόγιαϊ στην πόλη Κλουζ Ναπόκα της Ρουμανίας και είναι απόφοιτος του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Τμήματος του ΕΚΠΑ. Εργάστηκε ως υπάλληλος σε εκδοτικούς οίκους και ως φιλόλογος στην ιδιωτική εκπαίδευση. Δημοσίευσε τις ποιητικές συλλογές Ομίχλη πέτρινη (Ηριδανός, 1986), Σκυθικές ερημίες (Κολωνός, 1996), Σιγή ασυρμάτου (Κολωνός, 2005), Κλίνη  σπόρου, καλή (Οροπέδιο, 2010) και Το φράγμα της μνήμης (Οροπέδιο, 2017), καθώς και τη συλλογή διηγημάτων Ο θάνατος του αστρίτη και άλλες ιστορίες (Κίχλη, 2018), για την οποία έλαβε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος το 2019. Ποιήματα και διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Εκδίδει το περιοδικό Οροπέδιο.

     Από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, μόλις κυκλοφόρησε το νέο του έργο με τίτλο Στα χρόνια του Κόκκινου Κόμη, το οποίο και στάθηκε η αφορμή για την συνέντευξη που ακολουθεί και που πρόθυμα μας παραχώρησε.

 

 

                                                Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

 

 

1)            Στο νέο σας βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο Στα χρόνια  του κόκκινου κόμη παρουσιάζεται η απαρχή ενός οργουελικού κόσμου που αναδύθηκε στη Ρουμανία. Πώς αντιμετώπισε ο κόσμος τότε τη δημιουργία μιας κοινωνίας όπου καταρρίφθηκαν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η ελευθερία και η κοινωνική δικαιοσύνη και πώς ο ίδιος ο συγγραφέας που τόσα χρόνια μετά εμπνέεται αυτό το έργο;

 

     Οι σωτηριολογικές θεωρίες που διατυπώθηκαν κατά τους 18^ο-19^ο αιώνα και βρήκαν εφαρμογή τον 20^ο, είναι υπεύθυνες για τον κόσμο που προέβλεψε ο Όργουελ στα μέσα του 20^ου αιώνα. Φυσικά, η μεγαλοφυία αυτή,όπως και πολλοί άλλοι διανοούμενοι και πολιτικοί της εποχής του,  προέβλεψε ή μάλλον διαπίστωσε με ωμό τρόπο, ότι οι απόλυτες βεβαιότητες οδηγούν με μαθηματικό ακρίβεια, σε ζοφερές καταστάσεις. Ένα καθεστώς που δεν σέβεται τα “βασικά ανθρώπινα δικαιώματα”, δεν μπορεί να επιβιώσει αιωνίως, γιατί οι άνθρωποι να πείθονται, μπορούν να έχουν υπομονή, έχουν όμως και λογική και κρίση. Αυτά τα δύο τους οδηγούν στην αναζήτηση της κοινής αλήθειας και της ελευθερίας. Όσον αφορά εμένα προσωπικά, δεν εμπνεύστηκα σήμερα τα διηγήματα αυτά. Οι γραφές μου είναι γραφές των τελευταίων σαράντα χρόνων. Απλώς τα γραπτά μου, δεν έβρισκαν τρόπο να δουν την δημοσιότητα.

 

2)            Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο σήμερα, τόσα χρόνια μετά τα γεγονότα αυτά τα οποία συγκλόνισαν την ευρύτερη περιοχή;

 

Σας απαντώ στην προηγούμενη ερώτηση. Αλλά για να γίνω πιο κατανοητός στον αναγνώστη: δεν πήρα καμιά αφορμή από τα γεγονότα που συγκλόνισαν την ευρύτερη περιοχή. Οι ιστορίες αυτές που περιλαμβάνονται στα διηγήματά μου και βλέπουν το φως σήμερα, αλλά και πολλές άλλες που έχω στο συρτάρι μου, ανέβλυσαν από μέσα μου, και άρχισαν να γράφονται, από την εποχή εκείνη, όπου το καθεστώς του υπαρκτού σοσιαλισμού φάνταζε ακλόνητο. Οι ιστορίες αυτές συμβαίνουν σε μια συγκεκριμένη περίοδο της κοινωνίας αυτής. Δεν έχουν ερέθισμα και αφορμή την πτώση αυτών των καθεστώτων, διότι όπως σας προείπα, ξεκινούν να γράφονται λίγα χρόνια πριν τις κοσμογονικές αλλαγές του 1989 κι ενώ ακόμη βρισκόμουν εκεί…

 

3)            Ο ολοκληρωτισμός καταλύει τα πάντα δημιουργώντας έναν στερημένο άνθρωπο που αγωνίζεται να επιβιώσει ενάντια σε ό,τι επιβουλεύεται τη συνείδησή του.

 

     Ο ολοκληρωτισμός είναι η απόλυτη συντριβή του ατόμου, μια μαζοποίησή του, η οποία πρωτίστως του αφαιρεί την δυνατότητα της κριτικής σκέψης και της σύγκρισης με το “άλλο”. Οι θεωρίες στις οποίες στηρίχθηκε, πρότειναν μια αέναη εξέλιξη στο μέλλον, που θα οδηγούσε σε κοινωνίες, όπου οι άνθρωποι θα ζουν σε απόλυτη και αιώνια ευδαιμονία και ευτυχία. Ο ολοκληρωτισμός διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Αυτό έχει να κάνει με το αν καταργεί ή όχι την ελεύθερη οικονομία. Έχουμε το παράδειγμα του ναζισμού ο οποίος, ενώ αντιγράφει το καθεστώς των μπολσεβίκων, στις υλικές ανάγκες των ανθρώπων μπορεί και ανταποκρίνεται σε πολύ καλύτερο βαθμό. Δεν είναι απαραίτητο να δημιουργήσει έναν στερημένο άνθρωπο στα υλικά αγαθά. Ο ολοκληρωτισμός στηρίζεται, στον έλεγχο της ανθρώπινης συνείδησης και αποσκοπεί στη συντριβή της. Στην μετατροπή του πολίτη σε άβουλη ελεγχόμενη μονάδα ενταγμένη μέσα σε ένα σύνολο…

 

4)            Ύστερα από τόσα χρόνια, με όλα αυτά να αποτελούν παρελθόν πιστεύετε ότι ο κόσμος έχει πράγματι αλλάξει;

 

     Δεν είναι θέμα του τί πιστεύω εγώ. Ο κόσμος αλλάζει ακόμα κι ενάντια στη θέληση των ανθρώπων που επιθυμούν την «αλλαγή». Είναι σαφές ότι ο κόσμος έχει αλλάξει. Αν θέλετε, για να το αποδείξω αυτό, χρησιμοποιώ κι ένα παράδειγμα από την κλασική σοφία του Μαρξ, τον οποίο επικαλούνταν τα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού: “όταν στη βάση του κοινωνικού οικοδομήματος, στην οικονομία συντελούνται αλλαγές, αυτές επιφέρουν αντίστοιχες αλλαγές στο κοινωνικό και στο πολιτικό εποικοδόμημα”. Επομένως οι κοινωνίες των λεγόμενων ανατολικών χωρών, καμιά σχέση δεν έχουν σήμερα με τις ολοκληρωτικές δικτατορίες σοβιετικού τύπου, που τους επιβλήθηκαν στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

 

5)            Πώς είδατε τα γεγονότα που συνετέλεσαν στην κατάρρευση του καθεστώτος αυτού;

 

     Αν καταλαβαίνω καλά την ερώτησή σας, τα είδα με μια μελαγχολία αρχικώς, διότι η τρομακτικές αλλαγές που οδήγησαν σε συντριβή την Σοβιετική Ένωση και τόσες άλλες χώρες, μου δημιούργησαν την εντύπωση, ότι μπορεί να οδηγηθούμε σε έναν πόλεμο, με καταστρεπτικές συνέπειες για την ανθρωπότητα. Ωστόσο οι εξελίξεις που ακολούθησαν οδήγησαν την κατάσταση σε μια σχετική ομαλότητα. Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες, είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λειτουργούν τα ευρωπαϊκά κεκτημένα και κυβερνώνται από κοινοβουλευτικό σύστημα με εκλεγμένες δημοκρατικά κυβερνήσεις. Οι αρχικοί μου φόβοι ξεπεράστηκαν και μαζί με αυτές τις χώρες πορευόμαστε με τα καλά και τα άσχημα…

 

6)            Αλλάζει η μοίρα τους ανθρώπους χωρίς τη θέλησή τους, ξεθωριάζει τα μάτια τους τελικά;

 

     Δεν πιστεύω στη “μοίρα”, ούτε υπαινίσσομαι κάτι τέτοιο στα γραπτά μου. Οι άνθρωποι αλλάζουν ή δεν αλλάζουν μέσα σε μια κοινωνικοπολιτική-οικονομική συγκυρία και σ’ αυτό, δεν τους οδηγεί η “μοίρα”, αλλά ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβάνονται τα πράγματα.

 

7)            Πιστεύετε στον άνθρωπο και στη δύναμη του να επιβιώνει τελικά έστω και στις πιο αντίξοες συνθήκες;

 

     Θέλω να σας απαντήσω κάπως διαφορετικά γιατί δεν μου αρέσει να απαντήσω πάλι με «δεν». Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον, που μπορεί και προσαρμόζεται εύκολα στις κοινωνικές συνθήκες, όσο αυτές δεν του δημιουργούν προβλήματα. Και αντιδρά, όταν θεωρεί ότι δημιουργούνται καταστάσεις που του στερούν την ελευθερία, την ευημερία του…

 

8)            Πόσο σας επηρεάζει η ποιητική σας φύση όταν γράφετε ένα πεζό έργο. Πιστεύετε ότι είναι αλληλένδετες αυτές σας οι ιδιότητες;

 

     Δεν αισθάνομαι κάποιον εσωτερικό διχασμό. Τα ποιήματά μου, όποιος τα έχει διαβάσει, καταλαβαίνει, ότι οι προσωπικές μου στιγμές οι οποίες εμπεριέχονται σε αυτά, οι περισσότερες, αν όχι όλες, έχουν μετατραπεί σε πεζογραφικές διηγήσεις…

 

9)            Σήμερα, αν ταξιδεύατε ξανά στη Ρουμανία τι ακριβώς θα θέλετε να δείτε αναλλοίωτο στον χρόνο και γιατί;

 

     Στην Ρουμανία έζησα προσφάτως (2018-2020) και δεν αισθάνθηκα ότι μου έλλειπε κάτι από το παρελθόν, παρά μόνο η ομορφιά των πόλεων που κατέστρεψε το ολοκληρωτικό καθεστώς. Ο Λαός, ένας κοντινός σε εμάς Λαός, εξακολουθεί να είναι ανοιχτόκαρδος, φιλόξενος και πολύ εκδηλωτικός με έντονα σουρεαλιστικά στοιχεία στη συμπεριφορά του

 

10)        Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο λογοτέχνη που αρχίζει σήμερα την πορεία του στον χώρο;

 

     Ποτέ δεν θα τολμούσα να συμβουλεύσω έναν άνθρωπο, πολύ περισσότερο νέο και λογοτέχνη για οτιδήποτε. Οι άνθρωποι βρίσκουν μόνοι τις συμφερότερες λύσεις σε εκείνα που τους αφορούν. Ιδιαιτέρως οι νέοι έχουν την ικανότητα να διαισθάνονται πιο είναι το σωστό ή το λάθος…

                                                                                     Σας ευχαριστώ