ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΗΡΑΣ 12 - ΠΑΣΧΑΛΙΑ ΤΡΑΥΛΟΥ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ

      Σήμερα φιλοξενούμε την συγγραφέα Πασχαλία Τραυλού με αφορμή την έκδοση του νέου της βιβλίου με τίτλο ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΗΡΑΣ 12, από τις Εκδόσεις Διόπτρα. Η Πασχαλία Τραυλού είναι μια καταξιωμένη συγγραφέας που μελετά πολύ και ερευνά ανάλογα, κάθε φορά που καταπιάνεται με τη συγγραφή ενός βιβλίου της, επιλέγοντας κάθε φορά, ένα νέο θεματολογικό άξονα πάνω στον οποίο θα «χτίσει» την αφήγησή της, όπως συμβαίνει και στο νέο της έργο.

     Η Πασχαλία Τραυλού σπούδασε Κλασική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε ζητήματα φύλου, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Από τις εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορούν τα βιβλία της Φιλί στα μάτια, Το άγαλμα στη σοφίτα, μια πλήρως αναθεωρημένη έκδοση του μυθιστορήματος Τα ρόδα της σιωπής, η τριλογία «Η ελεγεία της στάχτης» (Θεοί από στάχτη, Άνθρωποι από στάχτη και Άγγελοι από στάχτη), H γιατρίνα, Σαντέ και λικέρ τριαντάφυλλο, Η Μήδεια δεν χόρεψε ποτέ,  Η ιέρεια με το τατουάζ, η επανέκδοση του βιβλίου που αγαπήθηκε πολύ από το αναγνωστικό κοινό Ήθελα μόνο ένα αντίο.

 

     Μόλις κυκλοφόρησε το Υπόγειο στην οδό Ήρας 12. Μιλήστε μας λίγο για την πορεία αυτού του βιβλίου. Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία του και τι μεσολάβησε από τη σύλληψη της ιδέας έως την έκδοσή του από τις εκδόσεις Διόπτρα;

     Όντως το βιβλίο κυκλοφόρησε στις 4 Μαΐου. Στην ουσία αποτελεί μια λογοτεχνική κραυγή για την πρόσφατη απαγόρευση των εκτρώσεων από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Όταν γνωστοποιήθηκε αυτή η απόφαση στα ΜΜΕ, η υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων των εκδόσεων Διόπτρα μού πρότεινε να γράψω σχετικά ένα άρθρο, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου για τα θέματα φύλου. Από τις 1000 περίπου λέξεις αυτού του άρθρου, που δημοσιεύτηκε στην ειδησεογραφική ιστοσελίδα News247, γεννήθηκε ένα ολόκληρο μυθιστόρημα, το οποίο στο μυαλό μου αποτελεί ένα ενθύμιο της νοσηρότητας που επικρατούσε γύρω από το θέμα των αμβλώσεων, ώστε οι νεότερες γενιές να μην παλινδρομήσουν σε σκοταδιστικές πρακτικές και αντιλήψεις στο μέλλον.

 

Η απαγόρευση των αμβλώσεων στην Αμερική είναι ένα θέμα που ασφαλώς μας εξέπληξε όλους για τον μεσαιωνισμό της και την πλήρη καταστρατήγηση του δικαιώματος της γυναίκας για την αυτοδιάθεση του κορμιού της. Πιστεύετε ότι οι έμφυλες διακρίσεις θα σταματήσουν ποτέ;

     Βλέπω πάντα το ποτήρι μισογεμάτο. Πιστεύω πως διάγουμε μια μεταβατική περίοδο στις έμφυλες σχέσεις. Μεταβαίνουμε από το πατριαρχικό μοντέλο που αποτέλεσε για αιώνες τον στυλοβάτη των οικονομικοκοινωνικών συστημάτων που επικρατούσαν σε μια νέα τάξη πραγμάτων με άξονα την έμφυλη ισότητα. Όμως τα στερεότυπα και οι παθογένειες που διαμορφώθηκαν από το φαλλοκρατικό αξιακό σύστημα με τον μανδύα μιας απαρασάλευτης ηθικής είναι γερά ριζωμένα στις συνειδήσεις μας, πράγμα που σημαίνει πως θα πάρει καιρό έως ότου ατροφήσουν και αντικατασταθούν από υγιή έμφυλα πρότυπα. Απαιτείται σίγουρα υπομονή και επιμονή στον στόχο μας.

 

Στο βιβλίο αναδύεται με σαφήνεια το ερώτημα αν η αυτοδιάθεση και η ελευθερία των γυναικών είναι αμάρτημα ή δικαίωμα. Ένα υπαρξιακό ερώτημα που συμμερίζεται πολύς κόσμος. Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία είναι ο καλύτερος τρόπος για να μιλήσει κανείς για υπαρξιακά θέματα και για να θέσει σοβαρούς κοινωνικούς προβληματισμούς;

     Η λογοτεχνία είναι η γλώσσα της ψυχής. Αλληλένδετη με τη φιλοσοφία και την επιστήμη είναι μια ακόμη διαδικασία ερμηνείας και κατανόησης του κόσμου. Θα ήταν μάλλον επικίνδυνο να λέμε πως είναι ο καλύτερος τρόπος για να μιλήσει κανείς για υπαρξιακά ζητήματα και κοινωνικούς προβληματισμούς, όμως αναμφίβολα αποτελεί ένα πολύτιμο μέσο με δίαυλο τις αισθήσεις, τα συναισθήματα και την ενσυναίσθηση για να κατανοεί και να ερμηνεύει κανείς τον κόσμο και τη ζωή κι ενδεχομένως ό,τι συνεπάγεται η ύπαρξή του.

Η θέση της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο σε ποιο βαθμό έχει αλλάξει από την εποχή που πραγματεύεται το βιβλίο;

     Κατ’ αρχάς, πρέπει να επισημάνουμε ότι ο βαθμός της εξέλιξης δεν είναι ίδιος στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Αρκεί να συγκρίνει κανείς τη θέση των γυναικών και τις έμφυλες σχέσεις στον δυτικό κόσμο μ’ εκείνες της Αφρικής και της Ασίας για να αντιληφθεί αυτόματα τον βαθμό της άνισης μεταβολής του πατριαρχικού αξιακού συστήματος. Στην Ευρώπη οι γυναίκες απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα στην εργασιακή αρένα, αμείβονται ισότιμα με τους άντρες, το φαινόμενο της γυάλινης οροφής έχει επαρκώς καταπολεμηθεί, στη Νορβηγία, στη Σουηδία και στην Ελβετία θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως η έμφυλη ισότητα αποτελεί αναμφισβήτητη πραγματικότητα, ενώ ο Νότος έχει κάνει ουσιαστικά βήματα προόδου. Όμως και πάλι αποτελούν θλιβερό γεγονός οι γυναικοκτονίες, η ενδοοικογενειακή βία, η λεκτική κακοποίηση, η σεξουαλική παρενόχληση, οι βιασμοί. Στην Αφρική και στην Ασία επικρατεί άλλος θεός. Σε αυτά τα μέρη η συζήτηση για τα γυναικεία δικαιώματα αφορά τα στοιχειώδη: το δικαίωμα στη μόρφωση, το δικαίωμα της ψήφου, το δικαίωμα να βγουν μόνες τους έναν περίπατο και να διαλέξουν τον άνθρωπο με τον οποίο θα μοιράζονται τη ζωή και το σώμα τους, το δικαίωμα να έχουν λόγο στην τεκνοποίηση. Η γυναίκα συνεχίζει να είναι κτήμα ενός άντρα. Η αυτοδιάθεση αποτελεί ουτοπία. Οι κλειτοριδεκτομές στη Νιγηρία, οι λιθοβολισμοί των γυναικών σε ασιατικές χώρες, οι μαζικοί βιασμοί και οι γάμοι ανήλικων κοριτσιών στην Ινδία, και μάλιστα συχνά με υπερήλικες, οι ποινές για τις γυναίκες που βγαίνουν έξω απ’ τα σπίτια τους ασυνόδευτες ή δίχως μαντίλα ή μπούργκα είναι μερικές μονάχα απ’ τις νοσηρότητες που αποδεικνύουν ότι έχουμε διανύσει ελάχιστο δρόμο προς την έμφυλη ισότητα και ότι υφίστανται παθογένειες δύο ταχυτήτων. Επομένως, και η εξέλιξη θα επιτευχθεί αντίστοιχα σε δύο ταχύτητες. Βασικό ζητούμενο ωστόσο είναι η πρόθεση όλων να γίνει ο κόσμος καλύτερος. Τότε μόνο η παιδεία θα παίξει τον καίριο ρόλο της με άξονα την έμφυλη ισότητα.

 

Ο παπα-Δρόσος είναι ένας «κακός» ήρωας, ένας αντιήρωας ίσως. Ισχύει αυτό που λένε για τους αντιήρωες, για τους δύσκολους χαρακτήρες ενός έργου, ότι είναι τελικά οι αγαπημένοι ήρωες των δημιουργών τους;

     Ο παπα-Δρόσος είναι ένα ακόμη πιόνι στη συγγραφική μου σκακιέρα. Δύσκολος χαρακτήρας, προορισμένος να παίξει τον πιο δύσκολο ρόλο, αυτόν του παραβατικού κληρικού. Ομολογουμένως απαιτούσε ιδιαίτερο χειρισμό και επιμελημένη σμίλευση για να αποδοθεί η νοσηρότητα που μπορεί να παρεισφρήσει ακόμη και στους κόλπους της Εκκλησίας. Πρόθεσή μου ήταν μέσα απ’ αυτόν τον αντιήρωα να αποδείξω πως όλοι κρινόμαστε από τις πράξεις μας και όχι από τους τίτλους και το λειτούργημα που υπηρετούμε. Αγαπημένο μου ήρωα δεν θα τον χαρακτηρίσω, αλλά θα πω με βεβαιότητα πως ήταν ένας ήρωας που απαιτούσε υψηλό βαθμό ψυχανάλυσης για να αποτυπωθεί σωστά και να αποκτήσει τη δέουσα λογοτεχνική υπόσταση και βαρύτητα για τη μετάδοση του μηνύματός μου.

 

Γύρω από τους κεντρικούς ήρωες του έργου υπάρχουν ο δημοσιογράφος Κάρας, ο δάσκαλος Στρατής, η ηγουμένη Ζαμπία, ο καθηγητής Μόραλης και άλλοι ήρωες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην πλοκή του έργου, αλλάζοντας την πορεία του. Τελικά αυτό που τους ενώνει είναι ακριβώς αυτή η δύναμη να ανατρέπουν στερεότυπα και καταστάσεις και να συμβάλλουν στην εξελικτική πορεία της ιστορίας;

     Διατυπώσατε εύστοχα τις προθέσεις μου. Θα προσθέσω μόνο πως η εξέλιξη της πλοκής και η σωτηρία της ηρωίδας σε μια εποχή καθαρά πατριαρχικού προφίλ εξασφαλίζεται από άντρες ήρωες. Κι αυτό συνέβη σκόπιμα στο βιβλίο. Γιατί η λογοτεχνία δεν είναι μια φωτογραφία της πραγματικότητας, αλλά μια τέχνη που κρύβει μέσα της τη δύναμη της ανατροπής και της μαγείας. Τη δυνατότητα να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Έτσι, δημιουργώντας τρεις θετικούς αντρικούς χαρακτήρες, ενδόμυχα αποτυπώνω την προσδοκία μου: να υπάρξει κάποτε μια τέτοια εξέλιξη, ώστε κανένα φύλο να μην εξουσιάζει το άλλο, αλλά να συνυπάρχουν αρμονικά.

 

Είναι το συγκεκριμένο βιβλίο μια προτροπή στις γυναίκες πρωτίστως να σέβονται το κορμί τους και να διεκδικούν την αυτοδιάθεσή του;

     Σαφέστατα. Κατ’ αρχάς όμως είναι ένας συναγερμός, ώστε οι γυναίκες να επαγρυπνούν, γιατί υπάρχει ακόμη ο κίνδυνος να τους ξαναστερήσουν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και να βάλουν δραγάτες στο σώμα τους. Σε καμία περίπτωση δεν είναι ένα βιβλίο υπέρ των αμβλώσεων. Η άμβλωση από μόνη της είναι μια επιλογή που κάνει η γυναίκα όταν βρεθεί σε αδιέξοδο. Η άμβλωση δεν είναι πρόταση. Είναι όμως σημείο αναφοράς και συνάμα κριτήριο ελευθερίας για τη γυναίκα. Μέτρο σύγκρισης της αυτοδιάθεσής της σε σχέση με το άλλο φύλο. Κανείς άλλος πέρα από τη συνείδησή της και την κρίση της δεν πρέπει να είναι ο γνώμονας για μια τέτοια απόφαση.

 

Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο έρωτας της ηρωίδας για τον δημοσιογράφο Τζεφ Κάρας γίνεται η απαρχή μιας απρόσμενης αλλαγής για την Ανθή. Μπορεί τελικά ο έρωτας να αλλάξει τις αποφάσεις των ανθρώπων ή μήπως μόνο ο έρωτας μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο με σθεναρό τρόπο;

     Θα πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι απεχθάνομαι τα βιβλία στα οποία εμφανίζονται βιασμένες γυναίκες να απολαμβάνουν γρήγορα τον έρωτα δίχως κανέναν φόβο, καμία συστολή και κανέναν ενδοιασμό. Μακάρι να γίνονταν έτσι τα πράγματα, αλλά κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν γίνει. Οι γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση εμπιστεύονται δύσκολα το άλλο φύλο, αν το ξαναεμπιστευτούν ποτέ, βλέπουν για χρόνια εφιάλτες, έχουν τάσεις αυτοκτονίας και πάει λέγοντας. Το ίδιο συνέβη και στην Ανθή. Ο Κάρας δεν ήταν απλώς ένας έρωτας που διέγειρε το σώμα της ηρωίδας. Είναι η προσωπικότητά του και τα κοινά τους οράματα που έκαναν την Ανθή δοτική και πρόθυμη να δοκιμάσει αυτό που στέρησε για χρόνια από το σώμα της. Επομένως, στην περίπτωση αυτού του ζεύγους δεν μιλάμε για μια απλή εκδοχή του έρωτα, αλλά για εκείνη την υπέρβαση της πληγής στο όνομα ενός ανώτερου σμιξίματος.

 

Επιλέγετε συνήθως σοβαρά κοινωνικά θέματα για τα βιβλία σας. Να περιμένουμε κάτι αντίστοιχο και στο επόμενό σας;

     Υπάρχει στα σκαριά μια ιδέα. Θα δείξει ο χρόνος αν θα «μιτωθεί» για να με οδηγήσει σε ένα νέο μυθιστόρημα. Δεδομένου ότι το Υπόγειο στην οδό Ήρας 12 ήταν μια συγκλονιστική συγγραφική εμπειρία, δεν θα καταδεχτώ να ασχοληθώ με κάτι λιγότερο δυνατό.

 

Υπάρχει κάποια φράση θεωρείτε αντιπροσωπευτική στο βιβλίο σας για το μέλλον των έμφυλων σχέσεων;

     Πράγματι. Τη λένε ο δάσκαλος Στρατής και ο Τζεφ Κάρας: Οι άνθρωποι άρχισαν να ξυπνούν. Πιστεύω ειλικρινά πως αυτή η αφύπνιση έχει αρχίσει να συντελείται.  Απομένει να καταπολεμηθούν τα κατάλοιπα του παρωχημένου πατριαρχικού μοντέλου. Η δύσκολη δουλειά δηλαδή.