Ο Δημήτρης Αλεξίου συνομιλεί με τη Βιργινία Αυγερινού

Ο Δημήτρης Αλεξίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974 με καταγωγή από το Αγρίνιο και τη Σκύρο. Σπούδασε Νομικές Επιστήμες και εργάζεται ως δικηγόρος. Πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία από τις εκδόσεις Διόπτρα το 2008 με το βιβλίο Πικρά κεράσια, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Παράλληλα ασχολείται με το θέατρο ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, ενώ έχει γράψει πολλά θεατρικά έργα και έχει διασκευάσει έργα για το θέατρο.

Το ”Άνθρωποι από χώμα” είναι το πέμπτο του μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από τις εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ  και είναι η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί και που πρόθυμα μας παραχώρησε ο συγγραφέας. Μας μίλησε για την επιλογή της θεματογραφίας του έργου του, για τους ήρωες του, για την ενδοοικογενειακή βία μα μας έδωσε και απαντήσεις για στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον ίδιον ως συγγραφέα. Τον ευχαριστούμε θερμά.

 

Το νέο σας βιβλίο με τον τίτλο Άνθρωποι από χώμα μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα. Ποια ήταν η αφορμή για την επιλογή του θέματος για τη συγγραφή αυτού βιβλίου;

Αφορμή και αρχική έμπνευση για τοΆνθρωποι από χώμα στάθηκε ένα πραγματικό γεγονός: η κατολίσθηση ενός ορυχείου τον Οκτώβριο του 1966 στο Άμπερφαν της Ουαλίας, που έθαψε κυριολεκτικά μισό χωριό και ολόκληρο το δημοτικό του σχολείο. Ένα ανάλογο γεγονός μετέφερα στην ελληνική πραγματικότητα των αρχών της δεκαετίας του ’60, κυρίως γιατί ήθελα να μιλήσω για την κοινωνική δικαιοσύνη.

 

Εκτός από την αφορμή, πώς ξεκίνησε να σχηματίζεται στο μυαλό σας η ιδέα του νέου σας έργου; Τι σκεφτήκατε πρώτα, τους ήρωες, την τοποθεσία που διαδραματίζεται ή την πλοκή; Πώς ενεργοποιεί η έμπνευση τη φαντασία; 

Το πρώτο πράγμα που σχηματίστηκε ως εικόνα στο μυαλό μου ήταν το κατεστραμμένο σχολείο με όλους τους μαθητές θαμμένους κάτω από τη γη εκτός από έναν, που δεν ήταν μέσα. Ο εντεκάχρονος Ιορδάνης έγινε αυτόματα ο πρώτος κεντρικός ήρωας του έργου σε μία προσπάθεια να διερευνήσω πώς αντιμετωπίζει την απώλεια ο μοναδικός επιζών από μία τραγωδία, και μάλιστα ο μοναδικός επιζών από μία ολόκληρη γενιά στην ουσία. Ήξερα ότι ο χώρος θα έπρεπε να είναι η ελληνική επαρχία και το όνομα Βερτίλι μού ήρθε πολύ εύκολα στο μυαλό, αλλά αναγκάστηκα να το ψάξω για να είμαι σίγουρος ότι δεν είναι υπαρκτό μέρος. Το επάγγελμα των ανθρακωρύχων με τους αιματηρούς αγώνες του διαχρονικά αλλά και η ίδια η δεκαετία του ’60 με τα χαρακτηριστικά της μου πρόσφεραν τα υπόλοιπα υλικά για να προχωρήσω το μυθιστόρημά μου.

 

Η ελληνική κοινωνία στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο ιστορικό χρονικό πλαίσιο για να αναπτύξετε την ιστορία σας;

Παρόλο που η δεκαετία του ’60 στις περισσότερες χώρες του κόσμου είναι μία δεκαετία κινημάτων και επαναστάσεων, αφύπνισης και κινητοποίησης, στην Ελλάδα κουβαλάει πάνω της τη μετεμφυλιακή αντιδραστικότητα και συντήρηση. Σαφείς κοινωνικοί και πολιτικοί διαχωρισμοί στην κοινωνία, απαρχαιωμένη και σκόπιμα οπισθοδρομική εκπαίδευση, κατώτερη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, μένος κατά του εργατικού κινήματος το οποίο ταυτίζεται με τον κακό «κομμουνισμό» και δυστυχώς ένα βαθύ παρακράτος που εν πολλοίς αλλοιώνει και τους θεσμούς του Κράτους με τους υπόγειους δεσμούς του. Η δεκαετία αυτή είναι το ιδανικό ιστορικό πλαίσιο για ένα βιβλίο που θέλει να μιλήσει για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.

 

Το ”Άνθρωποι από χώμα” είναι τελικά ένα πολιτικό βιβλίο;

Κάθε βιβλίο που μας αναγκάζει να δούμε κριτικά και χωρίς ωραιοποιήσεις τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας και των ανθρώπων είναι ένα πολιτικό βιβλίο. Γίνεται ακόμα πιο πολιτικό –και πιο απαραίτητο– όταν μας επιτρέπει να δούμε τις αναλογίες με το σήμερα και με τον σημερινό μας εαυτό. Αλλά αυτό είναι δουλειά του αναγνώστη, όχι του συγγραφέα.

 

Οι ήρωές σας ακροβατούν στους δρόμους που χαράζει η εξουσία, γίνονται θύματα των πολιτικών φρονημάτων τους, βιώνουν την προσωπική και κοινωνική μοναξιά και η μοναξιά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο μυθιστόρημα. Γίνεται η   αφορμή   να   επινοηθεί   ο   Ραφαήλ,   αλλά   και   να υπάρξει ο Αστέρης. Μιλήστε μας λίγο για αυτούς τους δύο ήρωες και τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ τους.

Παρόλο που η εύκολη «ρεαλιστική» εξήγηση για τον Ραφαήλ είναι ότι είναι ένας μηχανισμός άμυνας, ένας «φανταστικός φίλος» που επινοεί ο ήρωας για να καταπολεμήσει τη μοναξιά του, ήταν επιλογή μου να μην το θέσω σε σαφή ρεαλιστική βάση. Θα μπορούσε να είναι και ένα οπτικοποιημένο alter ego του Ιορδάνη, μία αφορμή για να μπορέσει ο μικρός ήρωας να συνδιαλεχθεί με τον εαυτό του, να βρει τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του και να μπορέσει να προχωρήσει. Το βιβλίο τείνει τελικά προς αυτή τη δεύτερη εκδοχή, την πιο μεταφυσική. Ο Αστέρης, από την άλλη, συμβολίζει την επαφή του ανθρώπου με τη φύση και τα υπόλοιπα έμβια όντα. Ένας άνθρωπος που δουλεύει σε λαγούμια μέσα στη γη και είναι κλεισμένος σε ένα κελί βρίσκει παρηγοριά σε έναν εκπρόσωπο του ζωικού βασιλείου με ανάλογα χαρακτηριστικά: ένα τρωκτικό που σκάβει, ζει στις σκιές και έχει σκούρο χρώμα. Ομολογώ ότι ήταν και ένα κλείσιμο του ματιού στους αναγνώστες που διάβασαν το προηγούμενο βιβλίο μου Το χρονικό του Ιόλαου, που είχε για κεντρικό ήρωα ένα ποντίκι.

 

Η ενδοοικογενειακή κακοποίηση και βία είναι βασικό στοιχείο της ιστορίας. Πιστεύετε ότι τόσα χρόνια μετά τον αφηγηματικό   χρόνο   του   μυθιστορήματος   τα   πράγματα είναι   καλύτερα   ή   χειρότερα   στον   τομέα   αυτό; Ή μήπως σήμερα απλώς είναι πιο εύκολο να γίνουν γνωστά τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας λόγω των ΜΜΕ;

Στον τομέα αυτό δυστυχώς πιστεύω ότι τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα προτού γίνουν καλύτερα. Τι εννοώ: Η εκρίζωση της πατριαρχικής αντίληψης από την κοινωνία είναι τρομερά δύσκολη και χρονοβόρα και δυστυχώς ούτε οι ίδιες οι γυναίκες δεν συμβάλλουν πάντα σε αυτό ως μανάδες αγοριών. Πολλά από τα πατριαρχικά στερεότυπα περνάνε στα παιδιά ακόμα και σήμερα από γυναίκες που κατά τα λοιπά αντίκεινται στη βία εναντίον των γυναικών. Επειδή όμως η κοινωνική αλλαγή για να επιτευχθεί χρειάζεται επανάσταση, αντίσταση και την αταλάντευτη στάση διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους από τις γυναίκες, όπως κάθε επανάσταση, θα προκαλεί συνεχώς θύματα. Θύματα των αντιλήψεων που δεν άλλαξαν και δεν θέλουν να αλλάξουν. Ως πατέρας που έχει δύο κόρες, τρέμω στη σκέψη να γνωρίσουν αγόρια που έχουν γαλουχηθεί σε οικογένειες με πατριαρχικές αντιλήψεις. Η σύγκρουση θα είναι αναπόφευκτη και η σύγκρουση μπορεί να εξελιχθεί σε βία.

 

Υπάρχει κάποια σκηνή ή κάποιος ήρωας που σας παίδεψε περισσότερο κατά τη διάρκεια της συγγραφικής διαδικασίας του βιβλίου σας;

Δυσκολεύτηκα πολύ να συνεχίσω το γράψιμο μετά τη σκηνή της κακοποίησης της Τούλας. Χρειάστηκα μία εβδομάδα αποχής και συνέχισα με διάθεση αποκατάστασης της αδικίας, το οποίο δεν είναι πάντα καλό για έναν συγγραφέα.

 

Δικηγόρος,  συγγραφέας,  μεταφραστής,  καθηγητής αγγλικών, ηθοποιός, σκηνοθέτης, χοροδιδάσκαλος. Ποια ιδιότητα είναι αυτή που σας εμπεριέχει περισσότερο τελικά;

Νομίζω όλες και ίσως όλες μαζί. Η καθεμία από αυτές έχει να κάνει με τις σπουδές μου, τις εμπειρίες μου, τις κοινωνικές μου συναναστροφές και σχέσεις και τους δεσμούς που έχω δημιουργήσει στη ζωή μου. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι θα αφήσω ένα κομμάτι του εαυτού μου εκτός. Σε αντίθεση με την αφόρητη καπιταλιστική τάση της εποχής μας για συνεχή εξειδίκευση ώστε να γίνει κανείς καλύτερος και πιο επιτυχημένος, εγώ πιστεύω στην ολιστική εξέλιξη του ανθρώπου, που πρέπει να ασκεί και να εξελίσσει όλες του τις δεξιότητες, τις ικανότητες, τις τάσεις και τα συναισθήματα, έστω και αν τελικά δεν καταφέρει να γίνει ιδιαίτερα επιτυχημένος πουθενά.

 

Στις μέρες μας ανθούν τα social media και επιτρέπουν στον συγγραφέα να επικοινωνήσει με τους αναγνώστες. Ο  γνωστός συγγραφέας Τζόναθαν Φράνζεν όμως έχει πει ότι η διάσπαση προσοχής που προκαλούν τα social media και ο εθισμός είναι εξαιρετικά εχθρικοί για έναν συγγραφέα. Η δική σας άποψη;

Είναι γεγονός ότι τα social media προκαλούν τεράστια διάσπαση προσοχής. Είμαι σίγουρος ότι, αν δεν είχα Facebook ίσως να είχα γράψει άλλα δύο βιβλία μέσα σε αυτά τα δεκαπέντε χρόνια που βρίσκομαι στο λογοτεχνικό στερέωμα. Από την άλλη όμως, πώς μπορεί ένας άνθρωπος με τόσo πολλές ιδιότητες και επαγγελματικούς στόχους να παραπονιέται για διάσπαση προσοχής; Εγώ έχω κάνει τη διάσπαση προσοχής καθημερινότητά μου. Απλώς αποφάσισα κάποια στιγμή ότι επί δεκατέσσερις ώρες κάθε μέρα (και τα Σαββατοκύριακα) θα δουλεύω πάνω σε κάτι, έστω και αν αυτό αλλάζει συνεχώς μέσα στην ημέρα. Μέσα σε αυτά και η επαφή στα ΜΚΔ.

 

Κλείνοντας και αφού σας ευχαριστήσουμε, θα θέλατε να μας πείτε μετά το ΄΄Άνθρωποι από χώμα” που πιστεύετε ότι θα οδηγηθούν τα επόμενα συγγραφικά σας βήματα;

Έχω ήδη στο μυαλό μου το επόμενο (έκτο) θεατρικό έργο μου και τα επόμενα δύο βιβλία που θα ήθελα να γράψω. Δεν ξέρω ποιο θα πάρει κεφάλι και θα κόψει πρώτο το νήμα. Τα αφήνω να με εκπλήξουν.