ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΣΕ ΣΑΝ ΣΚΥΛΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΥ Perry Bruce D. / Szalavitz Maia, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

     Το αγόρι που μεγάλωσε σαν σκύλος - Και άλλες ιστορίες από το ημερολόγιο ενός παιδοψυχιάτρου, κυκλοφόρησε στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πατάκη τον περασμένο Μάρτιο, στη σειρά Ψυχολογίας- πρακτικών οδηγών του εκδοτικού, σε εξαιρετική μετάφραση Ουρανίας Παπακωνσταντοπούλου.

     Ο συγγραφέας Bruce D. Perry γεννήθηκε το 1955 στην Αμερική. Είναι καθηγητής στην Ιατρική σχολή του Σικάγο, ψυχίατρος, κλινικός ιατρός και ειδικευμένος στην παιδοψυχιατρική, ιατρός στην Ακαδημία Παιδικού Τραύματος. Η βραβευμένη συγγραφέας Maia Szalavitz που συνεργάστηκε με τον Perry για την συγγραφή και έκδοση αυτού του βιβλίου, έχει αποσπάσει βραβείο από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία και από το Αμερικανικό Κολλέγιο Νευροψυχοφαρμακολογίας  

     Μια προσεγμένη έκδοση για ένα τόσο σημαντικό βιβλίο που πλέον χρησιμοποιείται ως σύγγραμμα σε προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές και σε μαθήματα ψυχολογίας, νευροεπιστήμης, εγκληματολογίας, κοινωνιολογίας και συναφών επιστημών. Ένα βιβλίο που δείχνει με ποιους τρόπους επηρεάζει το τραύμα της παιδικής ψυχής την εξελικτική πορεία της ζωής  και την προσωπικότητα ενός ανθρώπου και πώς πρέπει ο γονιός ο εκπαιδευτικός, ο ειδικός επιστήμονας και η πολιτεία να το αντιμετωπίζει.  

     […Τα σημαντικότερα μαθήματα που πήρα από αυτά τα παιδιά μάς αφορούν όλους. Διότι, για να καταλάβουμε  το τραύμα, πρέπει να καταλάβουμε τη μνήμη. Για να δούμε πώς θεραπεύονται τα παιδιά, πρέπει να καταλάβουμε πώς μαθαίνουν να αγαπούν, πώς αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις, πώς τα επηρεάζει το στρες. Μόνο αν αναγνωρίσουμε τον καταστροφικό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν η βία και η απειλή στην ικανότητά μας να αγαπούμε και να εργαζόμαστε, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να γαλουχήσουμε τους ανθρώπους στη ζωή μας, ιδίως τα παιδιά…]

     Το έργο περιλαμβάνει συγκλονιστικές, αληθινές, ιστορίες παιδιών ασθενών. Είναι γραμμένο με προσοχή και όπως λένε και οι συγγραφείς στον πρόλογο, με ροή, ρυθμό, δομή και ύφος, ώστε ακόμα και αν κάποια στιγμή ο αναγνώστης νιώσει να πνίγεται, να μπορεί να κλείσει το βιβλίο αλλά να επανέλθει πολύ σύντομα.

     Σχετικά με τη δομή του βιβλίου, εκτός από το Σημείωμα των συγγραφέων, τον Πρόλογο από την έκδοση του 2017 και την εισαγωγή, στο βιβλίο περιλαμβάνονται αναφορές από  περιπτώσεις - κάθε περίπτωση και ένα παράδειγμα ενός παιδιού που έχει «κακοποιηθεί» και πια έχει ένα σοβαρό τραύμα-  με τους τίτλους: Ο κόσμος της Τίνας, ο πρώτος μικρός ασθενής του Perry, η επτάχρονη Τίνα που υπέστη σεξουαλική κακοποίηση και με την οποία «δούλεψε» 3 ολόκληρα χρόνια. Για το καλό σου όπου θα μάθουμε τη σκληρή ιστορία της τρίχρονης Σάντυ που έγινε μάρτυρας του βιασμού και της δολοφονίας της μητέρας της. Σκάλα προς τον Παράδεισο για τη λατρεία στο πρόσωπο ενός αρχηγού μιας αίρεσης που κατέρρευσε  και το τι αποκαλύφθηκε από τραυματισμένα παιδιά που διεσώθησαν, παιδιά κάθε ηλικίας από λίγων μηνών έως και την εφηβική ηλικία. Πείνα για επαφή με την περίπτωση της τετράχρονης Λόρας με τις διατροφικές διαταραχές και την αποκάλυψη της σημαντικότητας της αγάπης και της επαφής στην πρώιμη παιδική ηλικία. Καρδιά από πάγο για την ιστορία του φυλακισμένου για τη δολοφονία δυο κοριτσιών, του 16χρονου Λίον που παραμελήθηκε ακούσια τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Το αγόρι που μεγάλωσε σαν σκύλος, η ιστορία που έδωσε και τον τίτλο στο βιβλίο. Πρόκειται για τη δύσκολη και ιδιαίτερα τραυματική περίπτωση του εξάχρονου Τζάστιν που η μητέρα του τον άφησε στην ανάπηρη γιαγιά του. Τι του συνέβη όταν κι εκείνη πέθανε; Τι έκανε ο Δρ. Πέρι γι’ αυτόν και τι αποτέλεσμα είχε;  Σατανιστικός πανικός όπου διαβάζουμε την ιστορία μιας ομάδας παιδιών που ανέλαβε ο θεραπευτής, παιδιών που είχαν κακοποιηθεί από μια σατανιστική αίρεση. Το κοράκι με την περίπτωση της δεκαεπτάχρονης Άμπερ που αν και ήταν μια φυσιολογική μαθήτρια λυκείου, ξαφνικά λιποθύμησε στην τουαλέτα του σχολείου της. Τι προκάλεσε το λιποθυμικό επεισόδιο; Τι έδειξαν οι εξετάσεις της; Και τελικά τι τη δίδαξε ο θεραπευτής της;  "Η μαμά λέει ψέματα. Η μαμά με πονάει. Φωνάξτε την αστυνομία" η κραυγή του εξάχρονου Τζέιμς  που συμπεριφέρεται με τρόπο που ενέχει κίνδυνο για τη ζωή του, ο οποίος ζει με την οικογένεια του, μια οικογένεια με παιδιά υιοθετημένα σαν αυτόν, με ανάδοχα και με βιολογικά παιδιά. 5 συνολικά. Τι συμβαίνει στο σπίτι του;, Η καλοσύνη των παιδιών και η ιστορία της συμπεριφοράς του επτάχρονου Πίτερ και της θαυμάσιας οικογένειας που τον υιοθέτησε. Αυτών των θετών γονιών που ζήτησαν τη βοήθεια του θεραπευτή για την πλήρη θεραπεία του παιδιού τους. Τα κατάφεραν; Θεραπευτικές κοινότητες όπου ο θεραπευτής, επανερχόμενος σε περιπτώσεις που ήδη γνωρίζουμε μας δείχνει τη σημασία της κοινωνικής υποστήριξης και αλληλεγγύης, τη σημασία των σχολών για γονείς, τη σημασία του ποιοτικού χρόνου με την οικογένεια, τη σημασία του παιχνιδιού, της εκπαίδευσης και του σχολείου. Γιατί στα σχολεία με προτεραιότητα στα πρωτεύοντα μαθήματα, παιδιά στερούνται άλλων σπουδαίων μαθημάτων και δραστηριοτήτων.  Μόνο εικόνες, όχι ταμπέλες μιλά για ό,τι ακολούθησε μετά την κυκλοφορία του βιβλίου αυτού με αφορμή το γεγονός ότι του ζητήθηκε να αξιολογήσει μια θεραπευτική μέθοδο που ακολουθεί μια ιδιωτική δομή που δουλεύει με κακοποιημένα παιδιά. Τέλος, ακολουθεί ένα επεξηγηματικό Παράρτημα και ένας σπουδαίος αναλυτικός Σχολιασμός κεφαλαίων για την έκδοση του 2017 για κάθε περίπτωση που μελετήσαμε.  Ο Οδηγός μελέτης και σχόλια για υπεύθυνους ομάδας καθώς και το Σχόλια υπευθύνων ομάδας για τις προς συζήτηση ερωτήσεις, κρίνονται  σημαντικά και σπουδαία ειδικά για κοινωνικούς επιστήμονες υγείας. Το βιβλίο κλείνει με Ευχαριστίες από τους συγγραφείς, Σημειώσεις εξαιρετικά βοηθητικές, και το χρήσιμο Ευρετήριο όρων και λέξεων αλφαβητικά, ειδικά όταν θέλουμε να εντοπίσουμε συγκεκριμένη θεματογραφία,  από τα κεφάλαια.

     […Αφού σιγουρευόμουν ότι είχαν τακτοποιηθεί στην αίθουσα αναμονής και είχαν κάτι για να απασχοληθούν, πήγαινα στην Τίνα, η οποία είχε ήδη θρονιαστεί στο καρεκλάκι της στο γραφείο μου και με περίμενε.

«Τι θα κάνουμε σήμερα;» με ρωτούσε, κοιτάζοντας τα επιτραπέζια, τα μπλοκ ιχνογραφίας και τα παιχνίδια που είχε κατεβάσει από τα ράφια και είχε αραδιάσει πάνω στο τραπέζι. Με κοίταζε με ανυπομονησία ενώ εγώ έκανα ότι έστυβα το μυαλό μου για να αποφασίσω. Στύλωνα το βλέμμα σε κάποιο από τα επιτραπέζια στο τραπέζι και έλεγα: «Χμ… Τι λες για το Μικροί Γιατροί;». Έσκαγε στα γέλια. «Ναι!» Εκείνη συντόνιζε το παιχνίδι. Εγώ σιγά σιγά εισήγα νέες έννοιες, όπως το να περιμένουμε και να σκεφτόμαστε προτού αποφασίσουμε την επόμενη κίνησή μας. Κατά καιρούς μοιραζόταν αυθόρμητα μαζί μου κάποιο συμβάν ή κάποια ελπίδα ή κάποιο φόβο της. Εγώ τότε της έκανα διευκρινιστικές ερωτήσεις, για να αποκτήσω καθαρότερη εικόνα. Μετά εκείνη επανέφερε την προσοχή μας στο παιχνίδι. Κι έτσι, βδομάδα τη βδομάδα, λίγο λίγο, γνώρισα την Τίνα…]

    Οι αναγνώστες, χωρίς να έχουν κάποια εξειδίκευση ή γνώση,  θα «μπουν» σε κάθε περιστατικό, θα «ακούσουν» τη «σιωπηλή» κραυγή κάθε παιδιού- ασθενή, θα «δουν» το βάθος των τραυμάτων κάθε περίπτωσης μέσα από την πλευρά του θεραπευτή παιδοψυχιάτρου Δρ Perry, που μας εξηγεί τα πάντα, και θα «νιώσουν» ακόμα, και  τη σπουδαιότητα της σχέσης παιδιού-θεραπευτή. Το βέβαιο είναι πως το βιβλίο είναι εύκολο να διαβαστεί -αφού είναι γραμμένο απλά για κάθε αναγνώστη ένα έργο που ξεφεύγει από το δοκίμιο και είναι γραμμένο με έναν τρόπο απόλυτα σαφή, μεστό και κατανοητό- όμως η θεματογραφία του και τα οδυνηρά περιστατικά, συγκλονίζουν. Όπως συγκλονίζει και ο τρόπος αντιμετώπισης και θεραπείας των περιστατικών.

     Εμφανής η σημασία των καθημερινών και αυτονόητων συμπεριφορών που παίζουν σημαντικό ρόλο στον ψυχισμό των ανθρώπων και ειδικά των παιδιών. Το άγγιγμα, η αγκαλιά, η αγάπη, η κίνηση, η μουσική, το παιχνίδι (και η παιχνιδοθεραπεία), η επαφή με συνομηλίκους και συμμαθητές, τα όρια, η υπομονή και η ενσυναίσθηση. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος και η ανάγκη μιας υγιούς ζωής, οδηγούν στην εκπληκτική ικανότητα του ανθρώπου να προσπαθεί να αναρρώσει από κάθε τραύμα.

     Θέματα ακραίου στρες, στέρησης, παραμέλησης, παρενόχλησης και κακοποίησης, αντικοινωνικής συμπεριφοράς, θέματα σκληρά πραγματεύονται στο βιβλίο, δείχνοντας μας την περιπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων- ειδικά σε κακοποιημένες οικογένειες-, την αλληλεπίδραση μεταξύ των εμπλεκομένων, την ποιότητα ζωής τους. Κυριαρχεί ωστόσο στο έργο η ελπίδα και η καθοδήγηση για την επούλωση αυτών των τραυμάτων παρουσιάζοντας διαφορετικές τεχνικές για κάθε περίπτωση.

     Είναι δεδομένο πως δεν είναι δυνατόν να διαγραφεί το παιδικό τραύμα, ο συγγραφέας όμως δείχνει ότι ναι, υπάρχει η δυνατότητα της επούλωσης του. Ένα εμπεριστατωμένο βιβλίο, που αν και εμπίπτει στη σφαίρα του επιστημονικού θα έπρεπε να θεωρηθεί «υποχρεωτική» η μελέτη του από όλους μας, καθώς δεν είναι ένα έργο μόνο για ειδικούς. Είναι ένα βιβλίο για γονείς, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ένα βιβλίο που μπορεί να διαφωτίσει την κοινωνία και σαφώς να την κάνει καλύτερη.