Η ΜΑΙΡΗ ΚΟΝΤΖΟΓΛΟΥ για το νέο της βιβλίο «Από ήλιο σε ήλιο: Αποσπερίτης» εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

     Πολυγραφότατη και πολυαγαπημένη λογοτέχνης η Μαίρη Κόντζογλου, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήµες στο Πάντειο Πανεπιστήµιο. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα Το Μέλι το Θαλασσινό, Περπάτα µε τον άγγελό σου, την τριλογία Οι μεσημβρινοί της ζωής, η οποία αποτελείται από τα βιβλία Άγνωστη χώρα, Μεσονύκτιο, Μεσουράνηση, Χίλιες ζωές απόψε, την τριλογία Τα Παλιά Ασήμια που αποτελείται από τα βιβλία Τα Παλιά Ασήμια, Προσευχή για τα Παλιά Ασήμια, Πέρα από τα Παλιά Ασήμια, Οι Μαγεμένες και τη διλογία Σκουριά και χρυσάφι που αποτελείται από τα μέρη Νεγρεπόντε και Πόρτο Λεόνε, τη συλλογή διηγημάτων Ώρες κοινής ανησυχίας, καθώς και το βιβλιοφιλικό feelgood μυθιστόρημα Μια νύχτα στο βιβλιοπωλείο.

     Φέτος τον Νοέμβριο κυκλοφόρησε και πάλι από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, το νέο της έργο με τίτλο  Από ήλιο σε ήλιο: Αποσπερίτης, το πρώτο μέρος της νέας της διλογίας, και είναι η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί. Με την κ. Κόντζογλου μιλήσαμε για τη συγγραφή,  για την ιστορική «ματωμένη απεργία της Σερίφου και για τη φύση του νέου της βιβλίου και την ευχαριστούμε πολύ γι΄αυτό.  

     Το δεύτερο μέρος Από ήλιο σε ήλιο: Ανέσπερος αναμένεται να κυκλοφορήσει στις 13 Φεβρουαρίου του 2024.

 

 

1.            Μόλις κυκλοφόρησε το νέο σας κοινωνικό μυθιστόρημα «Από ήλιο σε ήλιο: Αποσπερίτης» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Στο βιβλίο γράφετε πώς εμπνευστήκατε την ιστορία του αλλά πείτε μας δυο λόγια για τον λόγο που η Σέριφος μπήκε αμέσως στην ψυχή σας και έγινε ο τόπος της έμπνευσής σας.

 

     Δεν νομίζω ότι μπορώ να το εξηγήσω εύκολα. Με προκατέβαλε το υποβλητικό, απόκοσμο σχεδόν τοπίο, το μεγαλείο της Χώρας έτσι όπως φαίνεται από τη θάλασσα, με «αιχμαλώτισε» και η ενέργεια που ένιωσα να με τυλίγει. Κι όλα αυτά, επαναλαμβάνω, από μακριά, στην πρώτη μου επαφή με τη Σέριφο, δεν είχα πατήσει το πόδι μου στο χώμα της. Όταν διάβασα για την απεργία των μεταλλεργατών του 1916 έδωσα την εξήγηση. Ο τόπος, από την πρώτη στιγμή που τον αντίκρισα, με καλούσε να πω την ιστορία του. Και ήταν τιμή μου.

 

2.            Τα βιβλία σας είναι κυρίως ιστορικού και κοινωνικού περιεχομένου και το ερώτημα είναι πόση έρευνα χρειάστηκε να κάνετε για το βιβλίο αυτό και τι ακριβώς θέλατε να τονίσετε μέσα από την πολυσχιδή ιστορία που πραγματεύεται.

 

     Η έρευνα είναι απαραίτητη για να γράψεις οποιοδήποτε μυθιστόρημα εποχής. Πόσο μάλλον για να αφηγηθείς ένα ιστορικό γεγονός. Κι ακόμα περισσότερο ένα γεγονός που, εκτός από ιστορικά στοιχεία, εμπεριέχει και πολιτική και συνδικαλισμό – έστω αν οι όροι αυτοί δεν χρησιμοποιούνταν τότε. Διάβασα άρθρα αλλά και βιβλία, αναφέρονται στο παράρτημα «βιβλιογραφία» στο τέλος του βιβλίου. Διάβασα διατριβές που αναφέρονταν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στη Σέριφο. Διάβασα ό,τι κυκλοφορεί στο διαδίκτυο για τα μεταλλεία στην Ελλάδα.

Μελέτησα το νησί από όλες τις απόψεις ξεκινώντας από το τι και πώς αναφέρεται στη μυθολογία. Τη μορφολογία του, από ποιους κατοικήθηκε, από ποιους κατακτήθηκε ανά τους αιώνες, μελέτησα τη λαογραφία –πάντα φανερώνει τον ψυχισμό των ανθρώπων-, εννοείται πως διάβασα και για τη σύγχρονη ιστορία του. Βέβαια έκανα και επιτόπου έρευνα, βρέθηκαν άνθρωποι που με βοήθησαν πάρα πολύ, εκτός από επίσκεψη σε όλα τα μέρη που αναφέρονται στο νησί, μπήκα στις (επισκέψιμες) στοές των μεταλλείων, περπάτησα στις ράγες των βαγονέτων που μετέφεραν τα χώματα, μπήκαμε στα ερείπια των «σπιτιών» των εργατών, στα γραφεία και στο σπίτι των Γκρόμαν, σκαρφάλωσα στη «σπηλιά του Κύκλωπα», στις θερμές πηγές, στον Ασπρόπυργο που κατοπτεύει το πέλαγος.

Η απεργία με τον τρόπο που έγινε μίλησε στην καρδιά μου, με έπνιξε και μένα το άδικο. Ιδιαίτερα με συγκίνησε η «μετάλλαξη» των γυναικών που, από υποταγμένες θυγατέρες και σύζυγοι, σήκωσαν τις πέτρες και σκότωσαν αυτούς που σκότωναν τους γιους, τους πατεράδες, τους άντρες τους.

Ήθελα να δείξω τι μπορούμε να καταφέρουμε αν είμαστε ενωμένοι.  Με γοήτευσε και η προσωπικότητα του Σπέρα. Δεν τον παρακολούθησα μέχρι το τέλος της ζωής του, αν και διάβασα οποιοδήποτε άρθρο ή σχόλιο υπάρχει για εκείνον. Μέχρι την απεργία της Σερίφου και λίγο μετά, όσο ήταν φυλακισμένος, υπήρξε ένα δαδί που καιγόταν για δικαιοσύνη.  

 

3.            Ωστόσο, η Ιστορία δεν γίνεται αυτοσκοπός κατά τη συγγραφή του. Υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στη μυθοπλασία και την εξιστόρηση των πραγματικών γεγονότων, γεγονός που αναδεικνύει τη μυθιστορηματική πλευρά του έργου σας. Πώς διαχειρίζεστε το ιστορικό κομμάτι στο βιβλίο σας και πώς καταφέρνετε η αφήγησή σας να μη γίνεται μια ιστορική πραγματεία;

 

     Είναι ένα μυθιστόρημα που περιέχει και ένα αληθινό γεγονός. Γύρω και με προορισμό, έτσι θα το πω, αυτό το αληθινό γεγονός έστησα τη μυθοπλασία. Δεν είμαι ιστορικός, λογοτέχνης είμαι. Γράφω μια ιστορία ανθρώπων. Που τα έχει όλα, όπως τα έχει και η πραγματική ζωή. Πάθη, ίντριγκες, έρωτες, αδικίες, πόνο, χαρές, γλέντια, θάνατο. Στις πηγές που ανατρέχω καμιά φορά υπάρχουν και αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες, διίστανται οι απόψεις. Εκατό χρόνια και βάλε μετά, η μπίλια της ιστορίας έχει κάτσει στο σωστό σημείο. Παρ’ όλα αυτά εγώ δείχνω όλες τις πλευρές, αφήνω τον αναγνώστη να αποφασίσει. Ύψιστο εργαλείο η λογοτεχνία, φτιάχνεις ήρωες που ο καθένας θα εκπροσωπήσει μια άποψη. Ύστερα είναι και ο τόπος, για μένα παίζει μεγάλο ρόλο, είναι το πενήντα τοις εκατό. Σε έναν τόπο άγριο με δυνατούς αέρηδες που κατοικήθηκε από μυθολογικούς ήρωες με τεράστια ηθική δύναμη, από Κύκλωπες και γυναίκες δυναμικές ώστε να τα βάλουν με τον τύραννο (η μυθολογική Δανάη, ας πούμε), τα αισθήματα δεν μπορεί να είναι χλιαρά. Είναι φωτιά. Χτυπάς το πληκτρολόγιο, καίγεσαι και γράφεις.

 

4.            Ποια ήταν η πιο δύσκολη συγγραφικά σκηνή του έργου και ποια συναισθήματα σας δημιούργησε κατά την αποτύπωσή της στο χαρτί;

 

            Είναι τρεις τέσσερις που με λύγισαν. Θα πω τη μία.

Είναι μια χήρα με πέντε έξι μωρά. Δεν έχουν να φάνε. Κάποιος σχετικά εύπορος ζητάει από τη μάνα το μεγαλύτερο αγόρι να τον πάρει ψυχογιό, να τον βοηθάει στις δουλειές του. Απελπισμένη εκείνη του λέει να τα πάρει όλα, δεν μπορεί να τα ταΐσει, δεν μπορεί να τα βλέπει να υποφέρουν. Τα παιδάκια βάζουν τα κλάματα, μη μάνα!,  μετανιώνει η γυναίκα, «σ’ αφήνω βρε εγώ, έτσι το ’πα» και τ’ αγκαλιάζει. Τότε βγαίνει μπροστά ένας τετράχρονος, ο Κώνσταντης Σπέρας, «πάρε εμένα, κύριε, αλλά δώσε από ένα καρβέλι ψωμί στη μάνα και τ’ αδέλφια μου»…

Νομίζω το νιώθετε κι εσείς το μεγαλείο αυτού του παιδιού.  

 

5.            Είναι το ιστορικό και κοινωνικό μυθιστόρημα το είδος της μυθοπλασίας που σας γοητεύει ή θα σας δούμε ξανά και σε άλλες μυθοπλαστικές μορφές;

 

     Θα με δείτε, εφόσον το επιτρέψει το σύμπαν, σε όποιο θέμα σκιρτήσει η καρδιά μου.

Έχω μια μεγάλη «τράπεζα θεμάτων» που όλα μου αρέσουν και με ενδιαφέρουν. Περιμένω το σήμα άνωθεν για να ξεκινήσω, πάντα υπάρχει μια αφορμή που γράφω το συγκεκριμένο βιβλίο. Αλλά μπορεί στο μεταξύ να ερωτευτώ και κάποιο άλλο θέμα.

Αγαπώ όλα τα είδη της πεζογραφίας. Επίσης μου αρέσει και λίγο να πειραματίζομαι, να δω μέχρι πού μπορώ.

 

6.            Υπάρχει κάποιο λογοτεχνικό είδος με το οποίο δεν θα ενδιαφερόσαστε να καταπιαστείτε;

 

     Νομίζω –αλλά ποτέ μη λες ποτέ– πως δεν θα έγραφα μυθιστόρημα στην κατηγορία που χαρακτηρίζεται με τον διεθνή όρο «crime».  Έχω γράψει σκηνές απίστευτης βίας στα βιβλία μου: στο «Σκουριά και χρυσάφι» ο Αγγελής περνώντας ανάμεσα από τους σφαγιασθέντες στα Ψαρά γλιστράει και πέφτει με τα μούτρα πάνω σε μια ανοιγμένη κοιλιά. Στα «Παλιά Ασήμια» η Σεβαστή βγάζει το μάτι του διώκτη της και περιγράφω πώς «χύνεται». Στους «Μεσημβρινούς της ζωής» μια ηρωίδα, η Χάιδω, λιώνει με πέτρα το κεφάλι ενός Τούρκου, γεμίζει το πρόσωπό της πασαλείβεται με μυαλά.

Αλλά αυτές οι σκηνές δεν είναι το κέντρο της αφήγησης, το θέμα των βιβλίων δεν περιστρέφεται γύρω από το έγκλημα.

 

7.            Η χήρα του Περσέα Κονόμου είναι η γυναίκα που προσπαθεί να προστατέψει το παιδί της. Στον αντίποδα της ηρωίδας αυτής η μορφή του Σπέρα που θα διεκδικήσει με πάθος την αφύπνιση των ανθρώπων. Στο αφηγηματικό δίπολο που σχηματίζεται κατά την αναγνωστική διαδικασία ισορροπούν τελικά οι αντιδράσεις των ανθρώπων;

 

     Νομίζω απόλυτα, αλλά θα περιμένω και την κρίση των αναγνωστριών/στών. Η Κατερινέτα είναι μάνα. Φυσικά τρέμει για το παιδί της, έκρινε –με τις τότε κοινωνικές συνθήκες– πως δεν έπρεπε να μάθει την αλήθεια. Όμως όταν αντιλαμβάνεται πως εκείνος ασφυκτιά, γίνεται υποστηρικτική, τον προτρέπει να φύγει, να ξεφύγει από το νησί. Και φυσικά είναι δίπλα του στον έρωτά του για την Ανδρομέδα, δίπλα του και στον αγώνα του για το δίκιο.

Εντάξει, ο Σπέρας από μωρό (και ως το τέλος της ζωής του, αν δείτε τον βίο του) φλεγόταν για κοινωνική δικαιοσύνη και έπαιζε με τη φωτιά.   

 

8.            Η μοίρα των ηρώων αυτού του βιβλίου σηματοδοτεί μια αλλαγή σε κοινωνικό επίπεδο. Σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια, πιστεύετε ότι άξιζε η εξέγερσή τους;

 

     Ασφαλώς. Μπορεί στην περίπτωση της δουλειάς στα μεταλλεία της Σερίφου, εκτός από το οκτάωρο, να μην άλλαξαν πολλά πράγματα όμως η συνειδητοποίηση πως αν ήταν ενωμένοι και μονοιασμένοι θα είχαν δύναμη ήταν το μεγαλύτερο κέρδος. 

 

9.            Ένα βιβλίο επικεντρωμένο στη μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων στη Σέριφο και στην ιστορική της διάσταση. Πιστεύετε ότι θα καταφέρει να ευαισθητοποιήσει το αναγνωστικό κοινό στην επαναστατικότητα της πράξης των ηρώων και κατ’ επέκταση στην Ιστορία και στις επιπτώσεις της στον αγώνα του Έλληνα για καλύτερες συνθήκες;

 

     Έγραψα ένα μυθιστόρημα για ένα θέμα και έναν τόπο που με σαγήνευσαν. Ο πρώτος μου στόχος ήταν να απολαύσω τη συγγραφή του. Επετεύχθη. Ο δεύτερος να το απολαύσουν όσοι θα το διαβάσουν, δεν είναι μόνο το θέμα, είναι η γλώσσα, οι περιγραφές του τόπου, των ηθών κ.λπ. Με τα μέχρι στιγμής μηνύματα φαίνεται πως κι αυτός επετεύχθη ή τείνει να…

Το πώς θα μεταβολίσει την ιστορία αυτή ο καθένας, η καθεμιά εξαρτάται από πολλούς και προσωπικούς παράγοντες. Ο αγώνας για καλυτέρευση του εαυτού μας, της ζωής και των σχέσεών μας είναι καθημερινός. Μακάρι να συντελέσει και το βιβλίο μου σ’ αυτό.

 

10.        Υπάρχει κάποιος ήρωας που σας παίδεψε περισσότερο κατά τη διάρκεια της συγγραφικής διαδικασίας του βιβλίου σας; Θα τον δούμε ενδεχομένως και στο δεύτερο μέρος της διλογίας αυτής που θα κυκλοφορήσει τον Φεβρουάριο;

 

     Όλοι οι ήρωες του πρώτου μέρους υπάρχουν και στο δεύτερο με τίτλο «Ανέσπερος» – εκτός των … αναχωρησάντων βέβαια.

Κανείς δεν με παίδεψε, ο Περσέας υιός ίσως είχε μια ιδιαιτερότητα γιατί πελαγοδρομούσε ανάμεσα στο καθήκον προς τη μητέρα του και την επιθυμία να φύγει μακριά. Μόλις όμως του δόθηκε το κίνητρο του αγώνα για το καλό όλων… έστρωσε.