Η Μαρία Ράπτη συνομιλεί με τη Βιργινία Αυγερινού

 

     Η Μαρία Ράπτη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία και –σε μεταπτυχιακό επίπεδο– Θέατρο. Εργάζεται ως φιλόλογος στην ιδιωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με ειδίκευση στην εφαρμογή της τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Έχει εκδώσει ένα μυθιστόρημα και δύο συλλογές διηγημάτων. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θέατρο του Άλλοτε, από την οποία έχουν παρουσιαστεί εφτά θεατρικά της έργα.

Τον Φεβρουάριο κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις BELL, το έργο της με τίτλο ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑΚΙΑ, και ήταν η αφορμή για την πραγματικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη που ακολουθεί και που πρόθυμα μας παραχώρησε η συγγραφέας.

-Κυρία Ράπτη, μιλήστε μας λίγο για την πορεία αυτού του βιβλίου. Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία του και τι μεσολάβησε από τη σύλληψη της ιδέας έως την έκδοσή του από τις Εκδόσεις BELL;

Τα γεγονότα στα οποία αρχικά βασίζεται το βιβλίο είναι πραγματικά και αφορούν μια ιστορία που αποκαλύφθηκε το 1050 στην Ελλάδα. Την ανακάλυψα τυχαία αρκετά χρόνια πριν, κάνοντας έρευνα για ένα θεατρικό έργο και μάλιστα τότε μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση το πόσο άγνωστη ήταν. Το θεατρικό έργο τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά η ιστορία έμεινε στο μυαλό μου και έτσι, χρόνια αργότερα, έγινε η βάση πάνω στην οποία χτίστηκε όλη η πλοκή του βιβλίου. Ασχολήθηκα πρώτα με την έρευνα και τον σχεδιασμό της πλοκής, καθώς δουλεύω την ιστορία πρώτα σε πλάνο και μετά πέρασα στο στάδιο της συγγραφής. Έπειτα απευθύνθηκα στις αγαπημένες -και ιστορικές-εκδόσεις Bell, με τις οποίες ήθελα πάρα πολύ να συνεργαστώ, και, προς μεγάλη μου χαρά, η απάντηση που ήρθε από τον εκδότη, Χάρη Νικολακάκη ήταν θετική. Από εκεί και πέρα το βιβλίο πέρασε στα χέρια των έμπειρων ανθρώπων των εκδόσεων, οι οποίοι φρόντισαν να πάρει την πολύ όμορφη μορφή που κρατάτε στα χέρια σας.

 

-Τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια της συγγραφής του και τώρα που το βλέπετε τυπωμένο να κοσμεί τις προθήκες των βιβλιοπωλείων;

Τα συναισθήματα είναι διαφορετικά ανάλογα με το τι γράφω, ή σε ποιο στάδιο της ιστορίας βρίσκομαι, αν είμαι στη διαδικασία του πλάνου ή στη συγγραφή. Το πλάνο μπορεί να γίνει τρομακτικό, μπορεί να με αγχώσει, να με κάνει να νιώσω ότι βρέθηκα σε αδιέξοδο. Έπειτα η συγγραφή έχει καταιγιστικά συναισθήματα, αλλά αυτό που κυριαρχεί στη δική μου περίπτωση είναι το πόσο καλά περνάω όταν το κάνω, το πόσο ψυχαγωγούμαι. Ακόμη κι αν γράφω για κάτι φριχτό -πράγμα που δεν μου συμβαίνει σπάνια- το κάνω πάντα με ορμητική χαρά.

Ε, μετά, όταν το βιβλίο εκδοθεί η χαρά είναι πολύ μεγάλη, όπως και η αγωνία: θα πάει καλά, θα το αγαπήσει ο κόσμος, θα το διαβάσουν αρκετοί;

 

-Στο βιβλίο σας, αν και είναι ένα βιβλίο ψυχολογικού θρίλερ αναφέρεστε σε γεγονότα πραγματικά για τα οποία ελάχιστα στοιχεία ήταν γνωστά. Πόσο εύκολη μπορεί να είναι η μυθοπλασία που εμπεριέχει τέτοια στοιχεία και πώς ο συγγραφέας καταφέρνει να ισορροπήσει ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία;

Δεν είναι εύκολο, χρειάζεται πολλή προσοχή, ειδικά όταν πρόκειται για ιστορίες που κάποιοι από εκείνους που τις βίωσαν μπορεί και να βρίσκονται ακόμη εν ζωή -ή, έστω, οι συγγενείς τους. Δεν μπορούμε να παίξουμε με τη μνήμη τους, ούτε με το τραύμα τους, πρέπει να προσεγγίσουμε με σεβασμό τις πληγές των άλλων, όσο τουλάχιστον μπορούμε. Είναι σημαντικό να έχει προηγηθεί έρευνα και είναι σημαντικό να προσπαθήσεις να δεις τα γεγονότα αποστασιοποιημένος, χωρίς να εμπλακείς, χωρίς να αδικήσεις κάποιον, αλλά ταυτόχρονα χωρίς να μείνεις αδιάφορος. Για μένα νομίζω ήταν πιο εύκολο, γιατί δεν πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά για ένα βιβλίο του οποίου τα γεγονότα μυθοπλασίας, ας πούμε ότι καταλήγουν, εκβάλλουν στα πραγματικά γεγονότα.

 

-Η πρωτότυπη ιδέα της χρήσης των παιδικών τραγουδιών που συνοδεύουν τα κεφάλαια του βιβλίου έγινε συνειδητά ώστε να διαφαίνεται ένας πρώτος σχολιασμός σε ό,τι θα επακολουθήσει και ενδεχομένως μια προειδοποίηση για τις εξελίξεις;

Ναι, έγινε συνειδητά, για να είμαι ειλικρινής ήταν και η αρχική ιδέα του βιβλίου: παιδικά τραγουδάκια, γραμμένα σε δημώδες ύφος, που σχολιάζουν, προειδοποιούν, απευθύνονται στους πρωταγωνιστές, μοιρολογούν και γενικότερα δημιουργούν την κυρίαρχη ατμόσφαιρα του βιβλίου. Παιδικά τραγουδάκια ανατριχιαστικά και όχι και τόσο χαριτωμένα.

 

-Η πιο δύσκολη συγγραφικά σκηνή του μυθιστορήματος σας ποια ήταν για εσάς; Ποια συναισθήματα σας δημιούργησε κατά τη διάρκεια της συγγραφής του;

Δεν με δυσκόλεψε κάποια σκηνή ιδιαίτερα γιατί, όπως σας είπα νωρίτερα, δυσκολίες συναντώ κυρίως στην οργάνωση της πλοκής και τον σχεδιασμό κάθε βιβλίου. Παρόλα αυτά υπήρξαν σκηνές που με θύμωσαν και με στεναχώρησαν, όταν τις έγραφα, σκηνές στις οποίες υπάρχει πόνος, αδικία, προδοσία και εκμετάλλευση, αλλά ακόμη και αυτό μέχρι ένα όριο. Δεν μπορείς να εμπλακείς περισσότερο από όσο πρέπει, διαφορετικά οι συγγραφείς θα ήταν παράφρονες, κατεστραμμένοι από τον πόνο ή από τον πόθο. Επιπλέον, δεν γίνεται να παρασυρθείς από ένα αυθόρμητο συναισθηματισμό, γιατί αυτό πιθανότατα θα αποβεί εις βάρος του αποτελέσματος. Πρέπει να παίζεις με το όριο, να το ξεπερνάς τόσο όσο, να το ξεγελάς.

 

-Η Λίζυ, μια νεαρή εκπαιδευτικός, φτάνει σε μια ορεινή περιοχή της ελληνικής επαρχίας, με στόχο να μετατρέψει ένα παλιό μοναστήρι σε πρότυπο σχολείο. Πώς δημιουργήθηκε αυτός ο χαρακτήρας της κεντρικής ηρωίδας; Μιλήστε μας για τη σχέση σας μαζί της.

Όταν έγραφα το βιβλίο είχα στον νου μου μια ηρωίδα που για εκείνη την εποχή μπορεί να φάνταζε κάπως επαναστατική, μια γυναίκα που κυνηγά τη μόρφωση μέχρι την άλλη άκρη της γης, μια γυναίκα που αν και πολύ νέα δεν φοβάται να αναλάβει μεγάλες ευθύνες, να ρισκάρει, να μείνει μόνη της πάνω σε ένα αφιλόξενο βουνό. Βέβαια οι άνθρωποι δεν είναι μονοδιάσταστοι, δεν κουβαλούν πάνω τους το χρέος της επανάστασης ή της αλλαγής του κόσμου σαν μοναδικό τους χαρακτηριστικό, σαν παντιέρα. Έτσι, η Λίζυ κουβαλά τις δικές της φοβίες, τραύματα και ανασφάλειες. Νιώθω πολύ κοντά της, αν και έχω μαζί της τόσες ομοιότητες όσες και διαφορές. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να έχει σχεδιαστεί διαφορετικά, ξέρω σίγουρα όμως πως μόνο η Λίζυ –η δική μου Λίζυ- θα μπορούσε να ανέβει πάνω σε εκείνο το βουνό και να τα καταφέρει -οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό τελικά.

 

-Σβήνουν ποτέ από την ψυχή μας γεγονότα που τη σημάδεψαν βαθιά, όπως μια χειριστική σχέση;

Ως φύσει αισιόδοξος άνθρωπος, θέλω να απαντήσω ναι, από την άλλη ίσως μού χρειάζεται να απαντήσω ναι. Με προσωπική δουλειά, με αγάπη, με βοήθεια από ειδικούς -σε περίπτωση που χρειαστεί- νομίζω ότι μπορούν να ησυχάσουν, αν όχι να εξαφανιστούν τα σημάδια. Βέβαια, μια χειριστική σχέση δεν είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε κάποιον, δυστυχώς.

 

-Είναι οι ιστορίες τρόμου μια καλή θεματική για να μπορέσει ο συγγραφέας να κάνει έναν κοινωνικό σχολιασμό ή και να καυτηριάσει σημαντικά θέματα της εποχής;

Είναι μια εξαιρετική θεματική, γιατί δίνει έναν συναρπαστικό καμβά, πάνω στον οποίο μπορεί κάποιος να πλέξει και να υφάνει ό,τι θέλει -και ό,τι ταιριάζει, φυσικά. Επίσης, αυτό που μου αρέσει περισσότερο είναι ότι οι ιστορίες τρόμου μπορούν να το κάνουν αυτό χωρίς να γίνονται ακαδημαϊκές, διδακτικές, χωρίς να κουνάν το δάχτυλο σε κάποιον, ακριβώς επειδή η πλοκή τους οφείλει να είναι δεμένη και σφιχτή. Δεν υπάρχει χώρος για τέτοια. Όπως και η Επιστημονική Φαντασία -η οποία είναι κατεξοχήν πολιτική-, οι καλές ιστορίες τρόμου πολλές φορές εκβάλλουν σε ζητήματα που μας αφορούν ή και που μας καίνε.

 

-Η Μαρία Ράπτη ως συγγραφέας. Τι έρχεται πρώτο όταν ένα έργο αρχίζει να σχηματίζεται, η πλοκή ή οι χαρακτήρες; Και πότε τελικά νιώθετε ότι η ιστορία σας έχει ωριμάσει ώστε να περάσει στο χαρτί; Μιλήστε μας λίγο και για τον τρόπο που γράφετε. Γράφετε γραμμικά ή μπορείτε να παραλείψετε τη σειρά και να γράψετε μελλοντικές σκηνές;

Ειλικρινά, δεν ξέρω πώς γεννιέται η αρχική ιδέα για ένα βιβλίο. Μπορεί -όπως στα «Παιδικά Τραγουδάκια»- από μια παλιά ιστορία, αλλά μπορεί κι από ένα τραγούδι, από μια αυθόρμητη σκέψη, από ένα άλλο βιβλίο. Βασικά, από το οτιδήποτε. Απλώς, όταν υπάρξει αυτή η αρχική ιδέα, χρειάζεται πολλή δουλειά μέχρι το στάδιο της συγγραφής. Όπως προανέφερα, εργάζομαι αποκλειστικά με σχεδιαγράμματα πάνω στην πλοκή και δεν ξεκινώ τη συγγραφή παρά μόνο όταν αυτά έχουν ολοκληρωθεί, διορθωθεί και αναθεωρηθεί. Οι χαρακτήρες αναγκαστικά εξελίσσονται μέσα σε αυτά και βέβαια οριστικοποιούνται στο τελικό στάδιο, το γράψιμο. Υπό αυτή την έννοια, δεν ξέρω αν μπορώ να σας πω αν γράφω γραμμικά, γιατί κάθε ιστορία είναι διαφορετική και μπορεί να περιέχει αναδρομές ή προδρομικές σκηνές. Πάντως σε κάθε περίπτωση ακολουθώ το οικοδόμημα που έχω στήσει -γιατί αλλιώς θα πέσει και θα πλακώσει και εμένα και την ιστορία.

 

-Κλείνοντας, αφού σας ευχαριστήσουμε, θα θέλατε μας μιλήσετε για τα μελλοντικά συγγραφικά σας βήματα; Σκέφτεστε να κινηθείτε πάλι σε μια νέα ιστορία τρόμου;

Δεν το σκέφτομαι μόνο, το οργανώνω ήδη. Αυτή την περίοδο δουλεύω πάνω στον σκελετό μιας ακόμη ιστορίας τρόμου. Νομίζω ότι η σχέση μου με το είδος έχει ακόμη αρκετό δρόμο.

Θέλω κι εγώ να σας ευχαριστήσω θερμά για την κουβέντα μας!

 

Δεκέμβριος 1975

Η Λίζυ, μια νεαρή εκπαιδευτικός, φτάνει σε μια ορεινή περιοχή της ελληνικής επαρχίας, με στόχο να μετατρέψει ένα παλιό μοναστήρι σε πρότυπο σχολείο.

Καθώς ο χειμώνας περικυκλώνει το βουνό, μια σειρά από ανεξήγητα, ανατριχιαστικά γεγονότα βάζουν την ίδια -αλλά και όλο το έργο- σε κίνδυνο, ενώ, καθώς περνούν οι μέρες, οι άνθρωποι γύρω της φαίνονται όλο και πιο ύποπτοι.

Η Λίζυ πρέπει να προλάβει να ανακαλύψει την αλήθεια, πριν η ιστορία της γίνει τραγουδάκι, σαν αυτά που σιγοψιθυρίζουν τα παιδιά για να τρομάζουν…

Αν ήξερε για πού κινούσε

να πετρωθεί θα προτιμούσε.

Να πετρωθεί και να βουλιάξει,

παρά εκεί μέσα να κοιτάξει.