Η Έλενα Γκιβίση συνομιλεί με τη Βιργινία Αυγερινού

 

     

     Η Έλενα Γκιβίση γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει στο Λονδίνο. Σπούδασε Νομικά, Λογοτεχνία, Πολιτισμική Θεωρία και Ψυχαναλυτική Θεωρία στη Θεσσαλονίκη, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Μελετά ζητήματα ψυχανάλυσης, φιλοσοφίας και λογοτεχνίας ως διδακτορική ερευνήτρια.

Το πρώτο της βιβλίο Τα «Ρήγματα» κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέδρος το 2018. Το «Πώς Να» είναι το δεύτερο βιβλίο της, ένα στοχαστικό και υπαρξιακό έργο επηρεασμένο εμφανώς από τις σπουδές της, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβρη και πάλι από τις Εκδόσεις Κέδρος, και ήταν η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί και που πρόθυμα μας παραχώρησε η συγγραφέας.

Μιλήστε μας λίγο για την πορεία αυτού του βιβλίου. Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία του και τι μεσολάβησε από τη σύλληψη της ιδέας έως την έκδοσή του από τις Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Επηρεασμένη από το προσωπικό και ακαδημαϊκό μου ενδιαφέρον προς την ψυχανάλυση, σκεφτόμουν πώς θα μπορούσα να κατασκευάσω μια μυθοπλαστική αφήγηση που να περιστρέφεται γύρω από το αν η ψυχανάλυση μπορεί να προσφέρει παρηγοριά στο άγχος και στην ανησυχία. Παράλληλα άρχισα να παρατηρώ την ανεξάντλητη αφθονία παραινέσεων, συμβουλών, κανόνων, ιδεολογιών που συμπυκνώνονται στο φαινόμενο της αυτό-βοήθειας και που έχει διαποτίσει την σύγχρονη πραγματικότητα.

Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του κειμένου που έγινε το Πώς Να, αλλά και μετά την ολοκλήρωσή του, επέστρεφα σε αυτό υποβάλλοντας το σε αδιάκοπη επεξεργασία, μη λαμβάνοντας την απόφαση να το στείλω προς έκδοση. Φοβόμουν πως η ενασχόληση του ήρωα και της αφήγησης με ζητήματα της φιλοσοφίας, ψυχολογίας, φεμινισμού, τέχνης, θεωρίας κλπ ίσως να μην έβρισκαν ενδιαφέρον στο αναγνωστικό κοινό. Εν καιρώ συνειδητοποίησα πως, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, αυτά τα ερωτήματα έχουν μια βαθύτερη και πιο συνολική απήχηση και έτσι πήρα την απόφαση να το αποστείλω να πάρει τον εκδοτικό του δρόμο.

 

Τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια της συγγραφής του και τώρα που το βλέπετε τυπωμένο να κοσμεί τις προθήκες των βιβλιοπωλείων;

Κατά τη συγγραφή του ένιωσα συχνά διχασμένη ανάμεσα στην έντονη προσωπική μου ενασχόληση με ψυχο-φιλοσοφικά ζητήματα και ερωτήματα και στην ανησυχία που αναφέρω παραπάνω, σχετικά με το κατά πόσο αυτά τα ζητήματα είναι περιορισμένης απήχησης ή όχι. Νομίζω πως δεν είναι και πως οι περισσότεροι από εμάς αντιμετωπίζουν καθημερινά ερωτήματα και ανησυχίες σχετικά με τα «πώς να» της ζωής τους.

Κατόπιν της έκδοσης του νιώθω χαρούμενη και ευχαριστημένη. Η συγγραφή αυτού του βιβλίου αντιπροσωπεύει μια συγκεκριμένη χρονική και λογική στιγμή στην πορεία της σκέψης μου.

 

Ποια στοιχεία συντέλεσαν στη δημιουργία του κεντρικού ήρωα του έργου, το φύλο του οποίου δεν προσδιορίζεται;

Το βασικότερο στοιχείο είναι το δυσβάσταχτο άγχος που βιώνει. Επιπλέον, το ότι δεν μπορεί να λάβει οριστικές αποφάσεις σχετικά με την πορεία της επαγγελματικής και συναισθηματικής του ζωής. Προέρχεται από ένα προνομιούχο οικογενειακό περιβάλλον, έχει μεγαλώσει σε συνθήκες άνετες, ευχάριστες, ενδιαφέρουσες. Ταλαντεύεται ανάμεσα στην αναζήτηση μιας προσωπικής πορείας και στην διαπίστωση του ότι η ποικιλία των κανόνων που διέπουν την ζωή, καθιστούν την διάνοιξη μιας πορείας «μοναδικής», που διαφεύγει από ό,τι γύρω μας δομείται ως καθιερωμένο και κατεστημένο, σχεδόν αδύνατη.

Νομίζω πως αυτά τα ερωτήματα δεν ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο φύλο – παρότι το φύλο του καθενός επηρεάζει αναπόφευκτα το πώς τα βγάζει πέρα με αυτά και ποιοι είναι οι κανόνες που καλείται να ακολουθήσει. Επιπλέον, εν μέσω όλης της –ετεροχρονισμένης– ενασχόλησης με την «γυναικεία» γραφή – ζήτημα που βρίσκω εν πολλοίς προβληματικό – θέλησα να απαλλάξω τον ήρωα – αλλά και τον εαυτό μου – από τις προκαταλήψεις του φύλου. Σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον.

Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία έχει περάσει σε ένα νέο μεταμοντέρνο στάδιο και το άφυλο του ήρωα συνιστά έναν νέο τρόπο θεώρησης των ηρώων;

Θα ήθελα να διαχωρίσω τον χαρακτηρισμό «άφυλος» – «άνευ φύλου», από την διευκρίνιση «απροσδιορίστου φύλου»: ο ήρωας είναι έμφυλος, φέρει κάποιο φύλο, απλά δεν γνωρίζουμε ποιο.

Η λογοτεχνία έχει αναπόφευκτα επηρεαστεί από τα διακυβεύματα του ψυχο-φιλοσοφικού και καλλιτεχνικού μεταμοντερνισμού, με ποικίλες επιπτώσεις. Θεωρώ πως η κατασκευή άφυλων ηρώων δεν είναι μια από αυτές. Απεναντίας, η σύγχρονη λογοτεχνία έχει αποτελέσει μέσο έκφρασης ποικίλων πολιτικών ταυτοτήτων, στις οποίες η έμφυλη, ενσώματη εμπειρία διαδραματίζει ρόλο καθοριστικής σημασίας – σε συνδυασμό πάντοτε με άλλα εθνο-φυλετικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και όταν μια αφήγηση περιλαμβάνει «άφυλους» ήρωες και χαρακτήρες, νομίζω πως το διακύβευμα είναι πολύ περισσότερο η δια παραλείψεως ανάδειξη των χαρακτηριστικών και επιπτώσεων του φύλου, παρά η επιδίωξη και υπογράμμιση της απουσίας του.

 

Πόσο η υπαρξιακή κρίση στις μέρες μας καθορίζει εν τέλει την ταυτότητα των ανθρώπων στις σημερινές κοινωνίες;

Υποθέτω πως οι ταυτότητες των ανθρώπων στις κοινωνίες, ανά διαφορετικά χρονικά διαστήματα και γεωγραφικές τοποθεσίες, καθοριζόντουσαν πάντα από κάποιου είδους «κρίση» – και πως ενδεχομένως να μην υπάρχει περίοδος κατά την οποία το ανθρώπινο υποκείμενο να μην γνωρίζει υπαρξιακή αναταραχή. Το πώς ακριβώς ορίζεται η υπαρξιακή κρίση – ή οι υπαρξιακές κρίσεις – στη σύγχρονη εποχή και πώς διαμορφώνουν τις ταυτότητες είναι ένα ερώτημα διάχυτο στην αφήγηση του Πώς Να, και του οποίου δεν έχω την τελική απάντηση.

 

Η αφήγησή σας διαπλέκει την ιστορία με στοχασμό αλλά και με χιούμορ, με έναν υπαινιγμό που αναδεικνύει τις κοινωνικές συνθήκες αλλά και με μια φιλοσοφική διάθεση. Μπορεί μια ιστορία να αναδειχθεί περισσότερο όταν ο συγγραφέας χρησιμοποιεί έναν τρόπο γραφής που μέσα από μια υποφώσκουσα ειρωνεία περνά τις αλήθειες που πραγματεύεται;

Ενδεχομένως, αλλά όχι απαραίτητα. Η ειρωνεία και το χιούμορ είναι μέσα που μου φαίνονται χρήσιμα στη διαπραγμάτευση του εκάστοτε στοχασμού σε ένα αφηγηματικό πλαίσιο. Η ανάδειξη μιας ιστορίας όμως μπορεί αναμφίβολα να γίνει με πολλά διαφορετικά μέσα και εξαρτάται από την ιστορία, το περιεχόμενό της, την οπτική γωνία, κλπ.

 

Υπάρχει τελικά απάντηση στο «Πώς Να…»

Νομίζω πως όχι.

Πως θα παρουσιάζατε εσείς το βιβλίο σας στο αναγνωστικό κοινό;

Για μένα το Πώς Να είναι πολλά πράγματα.

Ενδεικτικά, είναι η ιστορία ενός νεαρού ατόμου σε απελπισία, διχασμένου ανάμεσα στην αποπνικτική σιωπή του ψυχαναλυτή του και μιας καταιγιστικής, ελεγκτικής πολλαπλότητας συμβουλών διαβίωσης και επιβίωσης που του αποστερούν κάθε υποκειμενική ιδιαιτερότητα και «ενικότητα». Είναι, επιπλέον, η απόπειρα διαπραγμάτευσης της ψυχανάλυσης και φιλοσοφίας εντός μιας μυθοπλαστικής αφήγησης, η απόπειρα εξέτασης του κατά πόσο έχουν τελικά κάτι να προσφέρουν προς την κατεύθυνση του ευ ζην, η απόπειρα αναπροσέγγισης των έμφυλων χαρακτηριστικών της γλώσσας, αποφεύγοντάς τα.

Τέλος, είναι η απόπειρα μοιράσματος της δικής μου υπαρξιακής ανησυχίας.

 

Κλείνοντας, αφού σας ευχαριστήσουμε, θα θέλατε να μας πείτε για τα μελλοντικά συγγραφικά σας σχέδια;

Πειραματίζομαι με τη συγγραφή ενός αυτό-θεωρητικού αφηγήματος (autotheoretical): ένα αφήγημα που θα συνδυάζει κριτική και θεωρητική ανάλυση με αυτοβιογραφική, λίγο ή πολύ, εξιστόρηση. Αυτό το διάστημα με απασχολεί εν γένει οποιοδήποτε λογοτεχνικό είδος επιχειρεί να αναδείξει τα ρευστά όρια ανάμεσα σε αυτοβιογραφία και μυθοπλασία, πραγματικότητα και κατασκευή, θεωρία και δημιουργία.