O Ανδρέας Μήτσου συνομιλεί με τη Βιργινία Αυγερινού

 

     Ο Ανδρέας Μήτσου κατάγεται από την Αμφιλοχία. Έχει εκδώσει δέκα συλλογές διηγημάτων, οχτώ μυθιστορήματα και δύο νουβέλες. Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου, με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τη συλλογή Η εξαίσια γυναίκα και τα ψάρια, με το Βραβείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (Ουράνη) για τη συλλογή διηγημάτων Σφήκες, με το Βραβείο Αναγνωστών (ΕΚΕΒΙ-ΕΡΤ) για τη νουβέλα Ο κύριος Επισκοπάκης, με το βραβείο του περιοδικού Literature για το μυθιστόρημα Η Αλεξάνδρα και με το Αthens Prize for Literature του περιοδικού (δε)κατα για το μυθιστόρημα Η Παγίδα.

Σπούδασε Φιλοσοφία (PhD), Μεσαιωνική και Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία και Αγγλική Λογοτεχνία. Έχει διδάξει Δημιουργική Γραφή και Θεωρίες Αφήγησης στο ΕΚΕΒΙ, στη Φιλοσοφική Σχολή και στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, στον Ιανό, στη FNAC κ.ά. Εργάστηκε ως φιλόλογος και ως σύμβουλος φιλολόγων στη δημόσια εκπαίδευση. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά και ρωσικά.

 

     Με αφορμή την επανακυκλοφορία του βραβευμένου έργου του με τίτλο «Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου», από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ο συγγραφέας πρόθυμα μας παραχώρησε αυτήν τη συνέντευξη και τον ευχαριστούμε πολύ γι αυτό.

 

-Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ το βιβλίο σας «Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου». Πώς αισθάνεται ένας δημιουργός όταν ξαναβλέπει ολοζώντανη μια παλαιότερη δουλειά του στις προθήκες των βιβλιοπωλείων και πάλι και μάλιστα ύστερα από 28 χρόνια;

Χαμογελά με συμπόνια προς έναν εαυτό που υπήρξε ευφάνταστος και αμετροεπής και διερωτάται αν εξακολουθεί ακόμα να πιστεύει πως με ανίσχυρα ψεύδη και οιστρήλατες χειρονομίες μπορεί να εξορκίσει τα «κακά πνεύματα», ή έστω και να στείλει σήματα καπνού, ως Ινδιάνος μάγος, που να μπορούν να φτάσουν στην πίσω πλευρά του βουνού.

 

-1996 Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημα «Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου». Μεγάλη διάκριση το Κρατικό βραβείο. Πόσο επηρεάζει την πορεία ενός λογοτέχνη;

Κάθε έπαινος του δημιουργού συντελεί στην ενθάρρυνσή του. Με τη λύπη του αυτός αντιπαλεύει, ένα χάδι από όπου κι αν προέρχεται, δίνει χαρά. Τώρα, την πορεία ενός λογοτέχνη άλλοι παράγοντες την επηρεάζουν και τη διαμορφώνουν. Η ουσιαστική βίωση και η καλλιτεχνική, από αυτήν τη βίωση, ωρίμανσή του. Τα «Ανίσχυρα Ψεύδη» ψηφίστηκαν από 7μελή επιτροπή με 5 ψήφους των: Γιάννη Δάλλα, Έκτορα Κακναβάτου, Αλέκου Αργυρίου, Πέτρου Αμπατζόγλου και Γιάννη Παπακώστα, πρόσωπα σπουδαία, ενώ στην μικρή λίστα είχαν φτάσει ο «Σκούφος από Πορφύρα» της Μάρως Δούκα και το «Σαν Μυθιστόρημα» του Γιάννη Κιουρτσάκη. Σημαντικά επίσης βιβλία.

 

-Τι συμβολίζουν για εσάς Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπου-λου;

Έτσι όπως το λέει ο Καζαντζίδης: «Όλα είναι ένα ψέμα, μια ανάσα, μια πνοή, σαν λουλούδι…». Από όπλα επίφοβα, δηλαδή, κρέμεται η ζωή μας. Πάντως, οι αλήθειες μας, έως ότου μεταλλαχθούν και φανερωθούν ως ψέματα, μας συντηρούν και μας δίνουν δύναμη. Όταν απογυμνωθούν, τότε γίνονται, αποδεικνύονται ως ψέματα.

 

–Ο Πέτρος, η Φωτούλα, ο Ορέστης, η Μαρία, η Αλεξάνδρα, ήρωες όλοι  του βιβλίου σας αυτού. Είναι εύκολο για έναν συγγραφέα να γράφει ένα βιβλίο εστιασμένο σε διαφορετικές οπτικές δημιουργώντας τελικά ένα μωσαϊκό αφηγηματικής συναρμολόγησης που επιτρέπει στον αναγνώστη μια τόσο προσωπική ανάγνωση του έργου;

Οι ποικίλες οπτικές προκύπτουν από την ανάγκη ταύτισης με τον καθένα πρωταγωνιστή, έως ότου να καταλήξει ο συγγραφέας ποιο πρόσωπο τον εμπεριέχει περισσότερο. Μια καταβύθιση στην εμπειρία, μια αγωνία να εξηγήσει ο ίδιος τα ανεξήγητα, τα ανερμήνευτα, αφού με την τυπική λογική του αδυνατεί να τα προσεγγίσει. Πρόκειται για μια αναζήτηση του εαυτού. Ο αναγνώστης ελάχιστα ενδιαφέρει τον συγγραφέα, κατά τη διαδικασία της γραφής. Εάν ύστερα ταυτιστεί μαζί του, με το βιβλίο, τότε αυτός γίνεται σύντροφος, αδελφός, ο προσδοκώμενος αναγνώστης.

 

-Σε ποιο βαθμό σάς επηρεάζει η πορεία της κοινωνίας μας στη συγγραφή; Έχει η λογοτεχνία μια κοινωνική αποστολή; Ο συγγραφέας πρέπει να ακούει τα κοινωνικά μηνύματα της εποχής ή να ζει απομονωμένος και επικεντρωμένος στο έργο του;

Όσα δύναται να ακούσει, ακούει. Όσο επικεντρώνεται κανείς στον εαυτό του και επιτυγχάνει τη συνάντηση μαζί του, τότε εκφράζει και την κοινωνική προοπτική. Η εμπρόθετη ενασχόληση με τα κοινά προϋποθέτει τον συγγραφέα ως κοινωνικό ταγό, όμως ο καλλιτέχνης, ο ποιητής, δεν είναι μόνιμη ιδιότητα, άρα τη συγγραφική ταυτότητα δεν επιτρέπεται να την επικαλείται κάποιος και να την καπηλεύεται. Να ενδύεται μιαν εξουσιαστική ταυτότητα. Εξάλλου, ο συγγραφέας, ως κομματικός ινστρούχτορας, έχει πλέον περάσει. Όσο γράφεις ένα βιβλίο, μόνο τότε είσαι συγγραφέας. Μετά ερμηνεύεις όσα δεν πρέπει να ερμηνεύσεις, αφού ήδη εμπεριέχονται στο κείμενό σου και η ερμηνεία είναι πλέον υπόθεση του αναγνώστη.

 

-Πως είναι ως συγγραφέας ο Ανδρέας Μήτσου; Μιλήστε μας για τον τρόπο που γράφετε, γενικά. Γράφετε γραμμικά ή μπορείτε να παραλείψετε τη σειρά και να γράψετε μελλοντικές σκηνές; Τι έρχεται πρώτο όταν ένα έργο αρχίζει να σχηματίζεται, η πλοκή ή οι χαρακτήρες;

Μια εικόνα αναδύεται που ήταν καταχωνιασμένη, φυλακισμένη εντός μου, χωρίς να το γνωρίζω. Αυτή μου κάνει απόλυτη κατοχή, σαν σύννεφο με τυλίγει. Αναγκάζομαι μετά να την αιχμαλωτίσω, γιατί αν μου ξεφύγει, με παίρνει τότε μαζί της. Κινδυνεύω, δηλαδή, με την απώλεια του εαυτού. Όπως η πεταλούδα –κίτρινη πάντα– που βγαίνει από μέσα σου και δεν μπορείς να εννοήσεις αυτό το παράδοξο και πρέπει οπωσδήποτε να τη συλλάβεις. Η εναγώνια, λοιπόν, απόπειρα αιχμαλώτισης όσων απροσδόκητων αναδύονται και δραπετεύουν από μέσα μου, αυτή αναπαρίσταται. Και για να γίνει αυτή η αιχμαλώτιση, μετέρχομαι χίλιες δυο τεχνικές, μηχανεύομαι ύπουλα σχέδια και δόλιους τρόπους.

-Πότε μια ιστορία γίνεται για εσάς μυθιστορηματικό θέμα; Ποια στοιχεία πρέπει να έχει για να σας εμπνεύσει;

Όταν δεν μπορώ να εξηγήσω μια αυτονόητη κατάσταση, μια ευανάγνωστη πραγματικότητα, τότε καταφεύγω στη γραφή. Κι όσο δυσκολεύομαι, γεννιέται η πλοκή, στήνεται ένα μυθιστόρημα, για να μην πανικοβληθώ. Αναδύονται ίσως αμέτρητες εκδοχές και σωτήριες ερμηνείες.

 

-Στο νέο πρόγραμμα των Εκδόσεων Καστανιώτη ανακοινώθηκε ήδη ότι αναμένεται η κυκλοφορία του  νέου σας βιβλίου με τίτλο Ο Καουμπόης του Αλίμου μια νέα συλλογή διηγημάτων. Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια γι’ αυτή τη συλλογή;

Σε κάθε συνοικία κρύβεται κι ένας καουμπόης, με το άλογο, το λάσο, το πλατύγυρο καπέλο και τα άσφαιρα κουμπούρια του. Ό,τι περιμένει, να τραβήξει πρώτος το περίστροφο. Γι’ αυτό στέκεται με το χέρι στη ζώνη του, να ρίξει κάτω τον αόρατο εχθρό. Το Χάρο εννοώ, και μετά να αναχωρήσει, με ανοιχτά τα πόδια, σφυρίζοντας δυνατά, γελοίος νικητής.

 

-Το τελευταίο σας μυθιστόρημα Η Παγίδα τιμήθηκε πρόσφατα με το Athens Prize for Literature του περιοδικού (δε)κατά. Στη συγγραφική σας πορεία έχετε τιμηθεί πολλές φορές με λογοτεχνικά βραβεία. Πόσο σας επηρέασαν οι διακρίσεις αυτές ως δημιουργό και τι πιστεύετε ότι πρέπει να έχει ένα λογοτεχνικό έργο ώστε να μπορεί να κερδίσει ένα τέτοιο βραβείο;

Μου έφεραν χαρά, αλλά εισέπραξα και τον φθόνο. Τόσο το Κρατικό Βραβείο  Μυθιστορήματος, όσο και το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος, αλλά και εκείνο της Ακαδημίας Αθηνών («Ουράνη») και του ΕΚΕΒΙ επίσης, αλλά και το τελευταίο, το Athens Prize for Literature της «Παγίδας». Τώρα, τι πρέπει να έχει ένα βιβλίο για να βραβευτεί; Μα να αρέσει σε αυτούς που το κρίνουν. Η αξία, επομένως, της βράβευσης αντικατοπτρίζει όσους βραβεύουν και είτε τους τιμά, είτε τους εκθέτει. Θέλει όμως και τύχη, να φτάσει στα χέρια σπουδαίων ανθρώπων κριτών το βιβλίο. Τώρα, αν με επηρέασε; Το συγγραφικό εγώ πιθανώς το διέβρωσαν, το αλλοτρίωσαν. Όμως, έχω ανάγκη ακόμα και μια μικρή χαρά.

 

-Κλείνοντας και αφού σας ευχαριστήσουμε, θέλετε να μας πείτε αν σχεδιάζετε ήδη το επόμενο συγγραφικό σας βήμα;

Τίποτα δεν σχεδιάζω, άμα δυσκολεύομαι να ανασάνω, πιάνω το μολύβι. Αν ήξερα να ψαρεύω, θα έπιανα την πετονιά. Αν γνώριζα μουσική, θα διάλεγα το κατάλληλο μουσικό όργανο. Αν ήμουν ερωτευμένος, θα τραγουδούσα. Ίσως και να τραγουδώ γράφοντας, αυτό θέλω να πιστεύω. Όλα έρχονται άμα δεν θέλεις να ζεις τυχαία και ασυνείδητα, άμα δεν αποφεύγεις τη συνάντηση με τον εαυτό σου.

 

«Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου»

 

     Ένας δεκαεξάχρονος μαθητής λυκείου επιχειρεί να εμπλέξει σε ερωτική σχέση τη μητέρα του με τον κατά πολύ νεότερό της αγαπημένο του καθηγητή. Οι δολοπλοκίες του φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Προκύπτει ένα περίεργο τρίγωνο μάνας – καθηγητή – μαθητή. Ο έφηβος, όμως, δε θα μπορέσει να χειραγωγήσει την παράταιρη σχέση και να ελέγξει το πάθος της. Ούτε θα κατορθώσει να εγκλωβίσει σ’ αυτήν το νεαρό καθηγητή και να σώσει τη μάνα του. Το μόνο που του απομένει είναι η εκδίκηση. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ελλάδα, για να αναπλάσει με κάθε λεπτομέρεια την ιστορία του και να αναβιώσει το ένοχο παρελθόν, ελπίζοντας να αθωωθεί από τη γυναίκα που αγαπά. Είναι, όμως, τόσο ισχυρή η αλήθεια του και πειστική η καταγραφή της, ώστε να κρατήσει τη γυναίκα;