Ο Δημήτρης Μπαλτάς συνομιλεί με τη Βιργινία Αυγερινού

Ο Δημήτρης Μπαλτάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999. Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε με «Άριστα» το 2021. Είναι αριστούχος απόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος «Ρητορική, Επιστήμες του Ανθρώπου και Εκπαίδευση» του ίδιου Πανεπιστημίου. Έχει φοιτήσει στο σεμινάριο «Επιμέλεια και Διόρθωση Κειμένου» του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του ΕΚΠΑ. Ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά και έχουν φιλοξενηθεί σε ποιητικές ανθολογίες.

     Η συλλογή "Τα λεπτά της σιωπής" που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, είναι η πέμπτη ποιητική του συλλογή και είναι η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί και που πρόθυμα μας παραχώρησε ο κ. Μπαλτάς. Μια ξεχωριστή συνέντευξη για Τα λεπτά της σιωπής και την ποίηση γενικότερα.       

 

1 Είναι οι σπουδές σας στη Φιλοσοφική ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συνεπικούρησαν στο γεγονός ότι ασχοληθήκατε με την ποίηση;

Από τα σχολικά χρόνια θυμάμαι τον εαυτό μου να διαβάζει λογοτεχνία. Αγάπησα τη λογοτεχνία, όπως και τα αρχαία ελληνικά. Αυτός ήταν ο πιο σημαντικός λόγος, για τον οποίο αποφάσισα να σπουδάσω κλασική φιλολογία. Η αλήθεια είναι ότι ως αναγνώστης ξεκίνησα από την πεζογραφία και, συγκεκριμένα, με μυθιστορήματα κλασικά ξένων πεζογράφων. Ωστόσο, σύντομα ανακάλυψα την ποίηση με πρώτο τον οικουμενικό Κ.Π. Καβάφη, τον οποίο δεν εγκατέλειψα ποτέ. Σίγουρα, η επιστημονική τριβή με τη Νεοελληνική Φιλολογία αποτελεί μια σημαντική προϋπόθεση για τη συστηματική ενασχόληση με τα κείμενα. Νομίζω, όμως, ότι η αγάπη για την ποίηση είναι ανεξάρτητη από τις σπουδές. Ακόμα κι αν είχα σπουδάσει κάτι άλλο, πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα συναντιόμουν με την ποίηση. Είναι, κυρίως, θέμα ανθρώπου, ιδιοσυγκρασίας και τρόπος θέασης της ζωής.

2 Τι αντιπροσωπεύει για εσάς η ποίηση. Είναι ίσως ο προσωπικός σας οδηγός επιβίωσης στους άνυδρους χρόνους που διανύουμε;

Θα μπορούσαμε να το πούμε κι έτσι. Είναι πυξίδα που με κατευθύνει ακόμα και στην καθημερινότητα, στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζω τα πράγματα, τις σχέσεις μου με τους άλλους ανθρώπους και τη δική μου θέση μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον. Η ποίηση ξεφεύγει πολύ από τα χαρτιά, τα διαβάσματα, τα ποιήματα, τις συλλογές. Είναι πάνω απ’ αυτά, ένας τρόπος ζωής που τον επιλέγεις ή σε επιλέγει εκείνος. Κι αυτός ο τρόπος μετουσιώνεται σταδιακά, ώσπου να γίνει πλέον βίωμα. Η ποίηση συγκροτεί έναν ορίζοντα προσδοκιών αλλά και απαιτήσεων από τον ίδιο μας τον εαυτό, είναι μια πορεία μοναχική και, συνάμα, πολύ πλούσια.

3  Μπορεί η ποιητική δύναμη να καμφθεί από τις περιπέτειες της ζωής και τις δυσκολίες της;

Βεβαίως, μπορεί. Εξάλλου, η ποίηση συχνά αντιμάχεται τον χρόνο. Προσφιλές θέμα. Η καθημερινότητα, εντούτοις, και ό,τι μας απασχολεί τροφοδοτούν την ποιητική πένα. Ενδεχομένως, λόγω των προβλημάτων και των δυσχερειών που ανακύπτουν, η αποτύπωσή τους μπορεί να καθυστερήσει. Ωστόσο, τα κοιτάσματα θα κοχλάζουν, θα περιμένουν υπομονετικά στα ερμάρια του νου και της ψυχής, μέχρι την κατάλληλη στιγμή, οπότε θα εκτονωθούν στο χαρτί.

4 Υπάρχουν ποιητές στο έργο των οποίων επιστρέφετε τακτικά;

Φυσικά! Πάντα επιστρέφω στο έργο αγαπημένων ποιητών, όπως ο Κ.Π. Καβάφης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Κ.Γ. Καρυωτάκης, ο Νίκος Καββαδίας, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Χρίστος Λάσκαρης, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Πάμπλο Νερούδα, ο Σαρλ Μπωντλαίρ, ο Ε.Α. Πόε, ο Ναζίμ Χικμέτ και πολλοί άλλοι. Χαίρομαι, επίσης, να διαβάζω νέους ποιητές και νέες ποιήτριες. Υπάρχουν πολύ αξιόλογες και ιδιαίτερες φωνές που γράφουν σήμερα, στην εποχή που ζούμε, και πρέπει να ακούγονται.

5 Για ποιο ποίημα της συλλογής σας θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο περισσότερο; Ποιο συγκλόνισε ιδιαίτερα εσάς;

Δεν θα μπορούσα να ξεχωρίσω ένα ποίημα. Το κάθε ποίημα κουβαλάει μια δική του ιστορία. Ένα ερέθισμα, ένα γεγονός, ένα συναίσθημα, ένα βίωμα, κάτι που πυροδότησε τη γραφή, η οποία μορφοποιήθηκε σε ποίημα. Γενικότερα, η ποίηση μού δίνει τη δυνατότητα να πω όσα δεν μπορώ να τα πω με άλλον τρόπο. Λειτουργεί ιαματικά για την ψυχή και εκτονωτικά για την σκέψη.

6 Πιστεύετε ότι η σύγχρονη ποίηση θα καταφέρει να δημιουργήσει μια δική της σχολή, ανάλογη αυτών των σχολών που δημιούργησε η Γενιά του ‘30 ή του ‘70;

Νομίζω ότι η σύγχρονη ποίηση είναι αρκετά αυτόνομη, εσωστρεφής και ιδιαίτερα προσωπική. Το λογοτεχνικό φαινόμενο, έτσι όπως εκτυλίχθηκε στις γενιές που αναφέρετε, διαπνεόταν από μια συλλογική συναισθηματική και ιδεολογική ταυτότητα. Αδιαμφισβήτητα η φωνή του κάθε ποιητή και της κάθε ποιήτριας ήταν διακριτή, όμως υπήρχαν βιώματα και γεγονότα κατάλληλα, ώστε να συσπειρωθούν οι καλλιτέχνες – όχι μόνο οι ποιητές – και να αποκτήσουν στοιχεία ενοποιητικά, τα οποία αφομοίωσαν και στο έργο τους. Σήμερα, μπορεί κάποια γεγονότα από την επικαιρότητα να λειτουργήσουν ως αφόρμηση κοινή για ποιητές της γενιάς μας, ωστόσο νομίζω ότι δεν μπορεί να ενσαρκωθεί το πλαίσιο της λογοτεχνικής γενιάς, έτσι όπως αυτό λειτούργησε στη γενιά του ʼ30 και του ʼ70, λόγω της μεγάλης διάχυσης – ειδικά μέσω της τεχνολογίας – αλλά και της απουσίας ενός κεντρικού άξονα. Οι σημερινοί δημιουργοί είναι αρκετά ανόμοιοι μεταξύ τους, παρά το γεγονός ότι τα θέματα είναι κοινά. Αυτό που έχει σημασία είναι να ξεχωρίζουμε τον τρόπο, την ιδιαίτερη ματιά, της κάθε ποιητικής φωνής. Και βεβαίως, να μην ξεχνάμε, ότι η προώθηση και προβολή της σύγχρονης ποιητικής παραγωγής αποτελεί μείζον θέμα και ζήτημα, το οποίο γυρεύει την επίλυσή του.

7  Μια συλλογή 41 ποιημάτων. Ποιο ξεχωρίζετε εσείς και γιατί;

Νομίζω ότι σε ό,τι αφορά στη δική μου ποιητική μπορούμε να κάνουμε μια τριμερή διάκριση. Υπάρχουν ποιήματα κοινωνικά, τα οποία απορρέουν από διαχρονικά, δυστυχώς, προβλήματα και παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας και όχι μόνο. Ποιήματα ερωτικά από βιώματα και εμπειρίες των οποίων ψηφίδες ενσωματώνονται στην ποίησή μου και ποιήματα που διακρίνονται περισσότερο για τον φιλοσοφικό και υπαρξιακό τους στοχασμό συνδεδεμένα με την ποιητική τέχνη και τη σχέση μου μαζί της, τα λεγόμενα ποιήματα ποιητικής. Από αυτήν την τελευταία ενότητα είναι πρόσφορο, θεωρώ, να παραθέσω ένα αντιπροσωπευτικό ποίημα.

Το ποίημα κι εγώ

Παραπλανητικός ο ανέφελος ορίζοντας.

Τίποτα δεν προμήνυε τα πυκνά δάκρυα

της βροχής που τώρα σαν καρφίτσες με τρυπούν.

Και τι περίεργο να μη βρίσκεται ούτε ένα υπόστεγο

στον δρόμο μου, ίσα να βολέψω το φταίξιμό μου!

 

Μόνο μια θλιμμένη αντιλόπη διασχίζει τον δρόμο

μονάχη της, εκτεθειμένη στ’ αρπακτικά της αμφισβήτησης.

Μα πού βρέθηκε η αντιλόπη μέσα στην πόλη;

Εδώ δεν υπάρχουν ζώα, δεν υπάρχουν φυτά, δεν υπάρχει ζωή.

Το γκρίζο τοπίο ολόγυρα με τα σταχτιά σύννεφα

μόνο τον θάνατο φιλοξενεί, μόνο τον θάνατο προσμένει.

Η αντιλόπη μέσα στη βροχή προχωρά· αγνοεί

το κόκκινο φανάρι, έρχεται προς το μέρος μου.

Πλησιάζει. Την αναγνωρίζω. Ναι, σίγουρα τη γνωρίζω.

Οι ματιές μας διασταυρώνονται και συνομιλούν

με τον ίδιο φόβο, με το ίδιο πάθος.

 

Είναι το ποίημα μονάχο του, εκτεθειμένο στ’ αρπακτικά

των ενοχών. Είναι η απαντοχή, η λάμπουσα ιεροφάντισσα,

που φωτίζει το γκρίζο τοπίο των καιρών, που κάνει τα καρφιά

να μην πονάνε τόσο κάθε που μπήγονται στις σάρκες των σκέψεων.

 

Προχωρούμε πλάι-πλάι άοπλοι, τσαλακωμένοι, αληθινοί

στο αντιφέγγισμα του αδιάκοπου βροχόνερου.

 

Από την ποιητική συλλογή Τα λεπτά της σιωπής,                               εκδόσεις Κάκτος, 2023, σ. 27.

 

8 Πώς βλέπετε το μέλλον της σύγχρονης ελληνικής ποίησης;

Είναι γεγονός ότι υπάρχει πολύ μεγάλη παραγωγή σε ό,τι αφορά στην έκδοση ποιητικών συλλογών ανά έτος στη χώρα μας. Το ποσοστό είναι δυσανάλογο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό αναγνωστών ποίησης. Επομένως, υπάρχει τροχοπέδη στην ισότιμη και αξιοκρατική προβολή όλων των νέων τίτλων. Όπως είναι ευρέως γνωστό, επίσης, η ποίηση δεν ανήκει στα εμπορικά είδη βιβλίων, δεν είναι ευπώλητη. Έτσι, το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο, καθώς ο όγκος των ποιητικών συλλογών που εκδίδονται σε συνδυασμό με τη μειωμένη ζήτηση απ’ το αναγνωστικό κοινό, δημιουργούν ένα αρνητικό κλίμα εις βάρος της σύγχρονης ποίησης. Ωστόσο, είναι κατά τη γνώμη μου εσφαλμένη η ελιτίστικη προσέγγιση της ποίησης. Η ποίηση δεν είναι για τους λίγους. Αφορά τον κόσμο περισσότερο απ’ ό,τι πιστεύει. Είναι, λοιπόν, απαραίτητη η στήριξη της σύγχρονης ποίησης από όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται στον χώρο του βιβλίου αρχής γενομένης από την ίδια την εκπαίδευση, όπου η ποίηση αντιμετωπίζεται ως ξεπερασμένη και ουτοπική, και, έπειτα, από τους εκδότες, τους βιβλιοπώλες, τους κριτικούς και τους δημοσιογράφους. Υπάρχουν, σήμερα, πολύ σημαντικές ποιητικές φωνές που δεν πρέπει να αφήνονται στη λήθη και στην αφάνεια. Αφενός οι δημιουργοί – αυτό ισχύει για όλους – έχουν ανάγκη την ηθική ικανοποίηση, προκειμένου να συνεχίσουν να παράγουν πνευματικό πολιτισμό και αφετέρου η κοινωνία μας χρειάζεται την ποίηση και πρέπει κάποτε να της αποδώσει τη θέση και την αξία που της ταιριάζει. 

9 Πόσα λεπτά σιωπής απαιτήθηκαν για να γραφτεί η ποιητική σας σύνθεση και πώς τα βιώνει αυτά τα λεπτά ο ίδιος ο ποιητής;

Το ζήτημα του χρόνου – πέρα από προσφιλές στην ποίηση θέμα – με απασχολεί ιδιαίτερα. Η σιωπή συνταιριάζει με τη μοναξιά ή καλύτερα με τη μοναχικότητα. Συνθήκη απαραίτητη, προκειμένου να γράψω. Θεωρώ τον εαυτό μου ολιγογράφο, καθώς αφιερώνω περισσότερο χρόνο στο διάβασμα και στην παρατήρηση. Η έμφαση στην παρατήρηση και τη λεπτομέρεια είναι εγγενή γνωρίσματα της συγγραφής, είτε πρόκειται για πεζό είτε για ποίημα. Όταν, λοιπόν, μαζεύω το ποιητικό μου υλικό και έχει αυτό καταλαγιάσει μέσα μου και αποκρυσταλλωθεί, τότε δίνω στο ποίημα μια πρώτη χάρτινη μορφή. Από εκεί και έπειτα ακολουθεί μια περίοδος αγρανάπαυσης μέχρι τη στιγμή εκείνη που ξαναδουλεύω τα ποιήματα επιχειρώντας να τους δώσω μια τελική μορφή. Απαιτείται χρόνος και κόπος, για να δημιουργηθεί το σώμα της κάθε ποιητικής συλλογής. Σίγουρα, όμως, πρόκειται για μια διαδικασία απελευθερωτική και ζωογόνο, παρά τις όποιες επώδυνες και ψυχοφθόρες στιγμές που βιώνει κανείς κατά τη διάρκεια περισυλλογής του ποιητικού υλικού.

10 Κλείνοντας και αφού σας ευχαριστήσουμε, θα θέλατε να μας πείτε αν γράφετε κάτι τώρα και αν σκέφτεστε να ασχοληθείτε και με τον πεζό λόγο; Να γράψετε ένα μυθιστόρημα στο μέλλον;

Αυτή την περίοδο ασχολούμαι περισσότερο με τη νέα μου συλλογή που κυκλοφορήθηκε πολύ πρόσφατα από τις εκδόσεις Κάκτος. Προγραμματίζω, επίσης, κάποιες συμμετοχές σε συλλογικά έργα. Όσον αφορά στον πεζό λόγο, απολαμβάνω αναγνωστικά τα καλογραμμένα μυθιστορήματα. Όμως, δεν θεωρώ ότι μου ταιριάζουν εκφραστικά, κυρίως, λόγω του όγκου τους. Αυτό που αγαπώ στην ποίηση είναι η πυκνότητα και η λιτότητα. Σε ελάχιστους στίχους ο ποιητής μπορεί να αποδώσει μαεστρικά ό,τι ο συγγραφέας περιγράφει σε εκατοντάδες σελίδες. Έχω γράψει ελάχιστα μικρά διηγήματα και ίσως γράψω κάποια και στο μέλλον παραμένοντας όμως πάντοτε πιστός στην ποίηση.

                Σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συνομιλία.