ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΑΝΔΟΛΟΣ

 

     Σήμερα  φιλοξενούμε  τον πολυγραφότατο και βραβευμένο συγγραφέα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, Στέφανο Δάνδολο, σε μια συνομιλία με τη Βιργινία Αυγερινού, με αφορμή την κυκλοφορία από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, του νέου του ιστορικού έργου με τίτλο ΤΑ ΑΗΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ.

     Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΑΝΔΟΛΟΣ γεννήθηκε το 1970. Έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία το 1996. Για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε το 2009 με το Βραβείο Μπότση, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας. Χαρακτηρίστηκε από τον Παύλο Μάτεσι «ο σπουδαιότερος συγγραφέας της γενιάς του» και το 2008 συμπεριλήφθηκε στην Παγκόσμια Ανθολογία Νέων Συγγραφέων, με αφορμή το Young Writers World Festival, που πραγματοποιήθηκε στη Νότια Κορέα.

     Έχει μεταφραστεί με επιτυχία στα ιταλικά (Νέρων – Εγώ, ένας θεός) και στα τουρκικά (Η ΧΟΡΕΥΤΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ, Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ). Το μπεστ σέλερ ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ (Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) τιμήθηκε με το Βραβείο Κοινού Public 2018 για το Καλύτερο Ελληνικό Μυθιστόρημα της χρονιάς, το Ειδικό Βραβείο Ενηλίκων των Βιβλιοπωλείων Public 2018, το Βραβείο Κοινού ATHENS VOICE CHOICE 2017, ενώ μεταφέρθηκε στο θέατρο τις σεζόν 2019 21, σε μια παράσταση-φαινόμενο, η οποία σημείωσε αλλεπάλληλα sold out και τιμήθηκε σε τέσσερις κατηγορίες στα θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης.

Το μπεστ σέλερ ΦΛΟΓΑ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΣ (Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) μεταφέρθηκε στην τηλεόραση και προβλήθηκε από την ΕΡΤ ως σειρά δώδεκα επεισοδίων το 2022. Το ιστορικό μυθιστόρημα Η ΔΙΚΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ) τιμήθηκε με το Βραβείο Κοινού ATHENS VOICE CHOICE 2021 για το Καλύτερο Ελληνικό Μυθιστόρημα της χρονιάς.

ΤΑ ΑΗΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ είναι το δέκατο τέταρτο βιβλίο του.

     Τον ευχαριστούμε θερμά για αυτήν τη συνέντευξη που ακολουθεί.

 

     Κύριε Δάνδολε, σας καλωσορίζουμε στο Literature.gr, για να μιλήσουμε για το νέο σας βιβλίο και τη συγγραφή. Τρία χρόνια μετά τη «Δίκη που άλλαξε τον κόσμο» επιστρέφετε με ένα νέο μυθιστόρημα, μια ιστορία για τα Δεκεμβριανά. Πώς προέκυψε η συγγραφή αυτού του έργου;

     Με ενδιέφερε πολύ η εποχή. Εκείνοι οι μήνες από το καλοκαίρι του ’44 μέχρι τις αρχές του ’45 ήταν σημαδιακοί, πολιτικά, κοινωνικά, ιστορικά. Επίσης, με ελκύουν οι ιστορίες από το παρελθόν, που αφορούν και το παρόν. ΤΑ ΑΗΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ είναι ένα τέτοιο βιβλίο. Μιλάει για το σκληρό πεπρωμένο μιας χώρας και για το θυμικό των Ελλήνων που μένει πάντα απαράλαχτο, και την ίδια ώρα μιλάει για έναν αγνό άνθρωπο που αναζητά την δική του πατρίδα στο πρόσωπο ενός άλλου ανθρώπου. Είναι ένα μυθιστόρημα για το φως ενάντια στον ζόφο. Και δεν εννοώ μόνο τον ζόφο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών, αλλά τον ζόφο που μπορεί να υπάρχει σήμερα, αύριο, κάθε εποχή.

Εμφανής η ιστορική έρευνα που απαιτήθηκε, άλλωστε στο τέλος του βιβλίου και το σημείωμα του συγγραφέα, γίνεται αναφορά για τα μέσα που χρησιμοποιήσατε με τα ιστορικά γεγονότα, προκειμένου να αποδώσετε το κλίμα της εποχής. Πόσος χρόνος έρευνας απαιτήθηκε και πόσος χρόνος συνολικά χρειάστηκε για να το ολοκληρώσετε και να το παραδώσετε στον εκδοτικό σας οίκο;

     Περίπου μια τριετία αφιέρωσα, κυρίως λόγω της έρευνας. Τέτοιου είδους μυθιστορήματα δεν γράφονται εύκολα, η κύηση είναι απαιτητική.

Υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στη μυθοπλασία και την εξιστόρηση των πραγματικών γεγονότων, γεγονός που αναδεικνύει τη μυθιστορηματική πλευρά του έργου σας. Πώς διαχειρίζεστε το ιστορικό κομμάτι στο βιβλίο σας και πώς καταφέρνετε η αφήγησή σας να μη γίνεται μια ιστορική πραγματεία;

     Προσπαθώ να θυμάμαι πάντα ότι αφηγούμαι μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Αυτό είναι που με σώνει από τέτοιου είδους παγίδες. Στόχος μου δεν είναι να μπουκώσω τον αναγνώστη με πληροφορίες, αλλά να διοχετεύσω αρμονικά τη γνώση της εποχής στην πλοκή του έργου, ώστε η ατμόσφαιρα να είναι απολύτως πειστική, σε όλες της τις εκφάνσεις. Αυτή η ισορροπία είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι της δουλειάς: το να μετουσιώσεις την έρευνα σε υπόβαθρο και όχι σε πρωταγωνιστή. Είναι θέμα αρχιτεκτονικής, και όταν γράφω ένα πολυσέλιδο έργο η αρχιτεκτονική είναι πάντα στο μυαλό μου.

Ένα βιβλίο επικεντρωμένο στα Δεκεμβριανά και στην ιστορική διάσταση αυτών. Πιστεύετε ότι το βιβλίο θα γίνει η αφορμή για να αναθεωρήσει ο αναγνώστης τα ιστορικά γεγονότα της εποχής ενδεχομένως;

     Δεν γράφτηκε για αυτόν τον σκοπό. Η αναθεώρηση είναι δουλειά των ιστορικών, όχι των μυθιστοριογράφων. Θα έλεγα πως γράφτηκε για να θυμίσει ότι πάντα είχαμε μια ροπή προς την σύγκρουση ως λαός. Και επίσης γράφτηκε για να καταδείξει αυτό που ψάχνουμε σαν κοινωνία ακόμα και σήμερα: το συναίσθημα. Ήθελα στο σκοτάδι να αντιπαραβάλλω το φως και να στείλω ένα μήνυμα ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο ζόφος τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη των ανθρώπων να γαντζωθούν από την αθωότητα και την αγνότητα που είναι θαμμένες μέσα μας. 

Στο βιβλίο σας ένας ανομολόγητος έρωτας στοιχειώνει τους πρωταγωνιστές και οδηγεί τις σκέψεις και τις δράσεις τους. Στιγματίζουν οι ανομολόγητοι έρωτες και πώς οι ήρωές σας αντιμετωπίζουν αυτή τη συνθήκη;

     Ενίοτε στιγματίζουν, ναι. Πάντως αυτός ο ανομολόγητος έρωτας στιγμάτισε τον κύριο Αριστείδη και την Ευδοξία του. Όμως στη δική τους περίπτωση το στίγμα έγινε ελπίδα και τους βοήθησε να ξεπεράσουν τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετώπισαν στη ζωή τους. Σε χρόνια δύσκολα το κέρδος που μπορείς να αντλήσεις από ένα συναίσθημα που δεν πέθανε μπορεί να έχει και ζωτική σημασία. Αισθάνεσαι κάτι άρα είσαι ζωντανός.

Στο βιβλίο σας, πέρα από τους μυθοπλαστικούς ήρωες, ο αναγνώστης θα βρει και ανθρώπους υπαρκτούς, όπως τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Ουίνστον Τσόρτσιλ και την Ελένη Παπαδάκη. Πώς σκεφτήκατε να τους εντάξετε στο μυθιστόρημά σας;

     Τα Αηδόνια της Σιωπής είχαν μια ολιστική διάσταση στο βλέμμα μου από την πρώτη σελίδα. Δεν ήθελαν να αφορούν μόνο δύο ανθρώπους, ήθελα να αφορούν τη χώρα μου, να αποτυπώνουν όλη την εποχή εκείνη, να αποτελούν τον καθρέφτη μιας κοινωνίας που δοκιμάζεται. Συνεπώς όφειλα να διευρύνω το κάτοπτρό μου, και χαίρομαι που κάποιοι αποκαλούν το βιβλίο «τοιχογραφία». Είναι η τοιχογραφία ενός έθνους σε μια πολύ ιδιαίτερη περίοδο, και τα υπαρκτά πρόσωπα που αναφέρατε φωτίζουν κι αυτά με τον τρόπο τους εκείνη την περίοδο.

Εξακολουθείτε να σκέφτεστε την τύχη των ηρώων σας όταν έχει ολοκληρωθεί η έκδοση ενός βιβλίου σας;

     Όχι. Όταν ολοκληρώνεται ένα βιβλίο προσπαθώ να αναρρώσω από τον μαραθώνιο που χρειάστηκε για να το γράψω.

Είναι το ιστορικό και κοινωνικό μυθιστόρημα το είδος της μυθοπλασίας που σας γοητεύει; Υπάρχει περίπτωση να σας δούμε και σε άλλες μυθοπλαστικές μορφές;

     Με γοητεύει αυτή η μείξη Ιστορίας και Μυθοπλασίας, διότι εκτός των άλλων μου παρέχει και το όχημα να μιλήσω για το σήμερα. Βλέπετε, ένα ιστορικό μυθιστόρημα δεν είναι κατά τη γνώμη μου πλήρες και σοβαρό αν δεν μπορεί να έχει λόγο ύπαρξης στην εποχή όπου διαβάζεται. Τώρα, σε ό,τι αφορά άλλες μυθοπλαστικές μορφές, από το 1996 μέχρι το 2009 έγραψα πολύ διαφορετικά πράγματα, καταπιάστηκα με διάφορα είδη τα οποία απηχούσαν το ποιος συγγραφέας ήμουν τότε. Δεν ξέρω αν θα επιχειρούσα ξανά ένα σύγχρονο μυθιστόρημα σήμερα… μάλλον έχω ανάγκη το ταξίδι στο χρόνο, κι ας μην φεύγουν οι σελίδες αβασάνιστα. Εξάλλου, όπως σας είπα, γράφοντας για το παρελθόν, γράφω και για το παρόν. 

Δεκατέσσερα βιβλία. Ξεχωρίζετε κάποιο; Και αν ναι, ποιο και γιατί;

     Σίγουρα Τα Αηδόνια της Σιωπής, όχι μόνο επειδή ξεχωρίζεις πάντα το τελευταίο σου, καθώς αυτό περικλείει με έναν τρόπο και όλα τα προηγούμενα, αλλά κι επειδή είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε με πολύ κόπο και προσπάθεια, και πιστεύω ότι όταν θα το διαβάσει ο γιος μου, που σήμερα είναι έντεκα χρονών, θα καταλάβει απόλυτα τη σημασία της αληθινής πατρίδας, όπως την είχε στο μυαλό του ο πατέρας του. Όταν γράφω σκέφτομαι πάντα τον Πάνο, είναι ο ιδεατός μελλοντικός μου αναγνώστης. Σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα, βεβαίως και ξεχωρίζω αυτά που αγαπήθηκαν πολύ από τον κόσμο, την Ιστορία χωρίς όνομα και το Φλόγα και Άνεμος. Και επίσης ιδιαίτερη θέση στην καρδιά κατέχει το Όταν θα δεις τη θάλασσα, που κι αυτό είναι ένα είδος τοιχογραφίας για την Ελλάδα μιας άλλης εποχής.  

Τι θα θέλατε να κρατήσουν οι αναγνώστες από το αναγνωστικό τους ταξίδι με «Τα αηδόνια της σιωπής»;

     Το ότι η αθωότητα της ψυχής δεν είναι μειονέκτημα αλλά προσόν. Το ότι η πίστη στο συναίσθημα μπορεί να υπερνικήσει το ζόφο. Το ότι η χώρα μας θα είχε άλλη πορεία μέσα στα χρόνια εάν ήμασταν λιγότερο διχασμένοι, λιγότερο συγκρουσιακοί.

Κλείνοντας, αφού σας ευχαριστήσουμε, θα θέλατε να προσθέσετε εσείς κάτι για το βιβλίο σας και αν και ίσως λίγο νωρίς, να μας μιλήσετε για τα μελλοντικά συγγραφικά σας βήματα;

     Το μόνο που έχω να πω είναι ότι αισθάνομαι ιδιαίτερα συγκινημένος από την υποδοχή που επιφύλαξε το κοινό στα Αηδόνια από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας τους. Δεν είναι εύκολο θέμα τα Δεκεμβριανά, όλες σχεδόν οι οικογένειες έχουν να επιδείξουν κάποιο τραυματικό νήμα με κείνες τις ταραχώδεις εβδομάδες, όπως και με τον Εμφύλιο αργότερα. Οπότε, η αγάπη που εισπράττει το βιβλίο αποζημιώνει όλες τις δυσκολίες και τα ρίσκα που βίωσα γράφοντάς το. Για μελλοντικά συγγραφικά βήματα ας μην συζητήσουμε. Είναι όντως λίγο νωρίς.